Nhận định, soi kèo Wolves vs Arsenal, 22h00 ngày 25/1: Đối thủ yêu thích

- Sự kết hợp tuyệt vời giữa âm nhạc Á và Âu mang lại không gian nghệ thuật thăng hoa trong 'Đêm nhạc Châu Âu 2016' diễn ra tối qua tại Nhà hát lớn Hà Nội.

Michael Schiefel là nghệ sĩ nổi danh tại Đức với biệt tài 'biến hóa âm thanh' theo các nhạc cụ. Anh được coi là 'hiện tượng' lạ trong nền nhạc Jazz nước này và cả trên toàn thế giới. Lần đầu tiên trên sân khấu Việt, Michael Schiefel đã có màn kết hợp ăn ý cùng tay trống người Ý Davide Pasqualini, nghệ sỹ ghita Gabriel Niedziela và nghệ sỹ đàn cello đến từ Đức Jorg Brinkmann để mang đến cho khán giả bữa tiệc âm nhạc thú vị chưa từng có.

Đặc biệt hơn, xuất hiện trong đêm nhạc còn có hai nghệ sĩ Việt Nam - cây saxophone Nguyễn Bảo Long và pianist Nguyễn Hữu Vượng, tạo nên sự kết hợp tuyệt vời giữa Jazz Á và Âu.

Michael Schiefel thăng hoa trong sự yêu mến của khán giả.

Xuyên suốt buổi trình diễn là những ca khúc nhạc Jazz 'không lời' thú vị. Khán giả thích thú với những âm thanh phong phú, khi cao lúc trầm được phát ra từ 'nhạc cụ sống' Michael. Nghệ sĩ người Đức say sưa 'phiêu' theo từng điệu nhạc trong tiếng vỗ tay nồng nhiệt của khán giả. Không gian Nhà hát lớn tỏa sáng bởi sự giao thoa giữa nghệ thuật châu Á và Âu.

Các nghệ sĩ Á và Âu đã mang đến cho khán giả những trải nghiệm khó quên.

Đêm nhạc là sự điểm nhấn biệt trong chuỗi sự kiện 'Những ngày châu Âu 2016' do Phái đoàn liên minh châu Âu phối hợp cùng Đại sứ quán các nước Italy, Ba Lan và Đức tổ chức. Sau khi diễn ra tại Hà Nội, các nghệ sĩ tiếp tục có màn trình diễn tại Hà Nội tối 10/5 trước khi đến với khán giả TP.HCM vào 11/5 tại Nhà hát lớn, số 7 Công trường Lam Sơn.

Lam Trà

Qua nhiều biến cố lịch sử, thích ứng với điều kiện địa lý, môi trường thiên nhiên, người dân nơi đây đã xây dựng nên tính cách và bản sắc văn hóa riêng của mình. Đến hôm nay, đồng thời với tiếp thu cái mới, những giá trị văn hóa đó vẫn còn được bảo lưu và gìn giữ cả về diện mạo lẫn cốt cách bên trong.

Hát trống quân là hình thức hát dân ca giao duyên, đối đáp trai gái, nhân dân địa phương thường gọi là hát “ ghẹo”, là loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian, có từ rất lâu đời và đã trở thành một món ăn tinh thần phổ biến của bao lớp thế hệ người dân vùng Tây Đô.

Vào những dịp nhàn rỗi sau vụ mùa thu hoạch, bà con nông dân thường tổ chức hát trống quân ở trong làng. Các đám hát chọn những địa điểm rộng rãi, thuận lợi như bãi đất trống dưới bóng cây đa đầu làng, hay sân đình, sân chùa... Những đêm trăng sáng, trong làng có thể tổ chức nhiều đám hát cùng lúc. Đám trai các làng lân cận có thể đến tham gia.

Bà Trịnh Thị Ngơ, nay đã ngoài 90 tuổi, sống tại làng Xuân Giai, xã Vĩnh Tiến - là nghệ nhân hát trống quân nổi tiếng một thời. Cụ "mê" hát trống quân từ khi mới mười hai, mười ba tuổi. Lớn lên cái "nghiệp hát" theo bà đi khắp làng trên xóm dưới. Nay l­ưng bà đã còng, mắt không còn tinh, làn da nhăn nheo theo năm tháng, như­ng vẫn hằn in trong tâm khảm bà, như mới ngày hôm qua, những lời trống quân vẫn được thể hiện bằng một chất giọng tha thiết và đầy đam mê - cái giọng của một thời mà theo bà đã làm đắm say biết bao nhiêu đám trai làng.

Hát trống quân là hình thức hát dân ca giao duyên, đối đáp trai gái

Trong những đêm trăng tháng tám tròn sáng vằng vặc, các cô thôn nữ tuổi tròn mười tám đôi mươi, bàn tay thoăn thoắt bên chiếc xa quay kéo sợi, vừa thiết tha với những điệu trống quân lúc trầm, lúc bổng vang vẳng trong không gian. Cánh trai làng bên tập trung kín cổng sân đình thỏa sức thể hiện tài ứng đối của mình, để rồi có thể qua đó, những mong tìm được ý trung nhân của mình.

Lúc nhàn rỗi, trai gái trong làng rủ nhau đi gặt lúa, làm thuê cho các làng bên. Tối đến, khi công việc xong xuôi, họ lại tổ chức hát giao lưu với đám trai gái trong làng. Hai bên trai thanh, gái tú hát đối nhau qua khung cửa, không thấy mặt người, chỉ biết nhau qua tiếng hát, thế mà say hát đến khuya mới về.

Hát trống quân rất phổ biến trong đời sống của người dân vùng Tây Đô xưa, gần như làng nào cũng có đám hát, trong đó, phải kể đến những làng có đám hát nổi tiếng như: làng Xuân Giai (xã Vĩnh Tiến), làng Bèo (xã Vĩnh Long), làng Quan Hoàng (xã Vĩnh Long)...

Trong những dịp làng có lễ hội, các làng kết chạ thường tổ chức những đội hát trống quân đến hát thi với nhau. Những làn điệu trống quân, đã trở thành phương tiện vô hình nhưng hữu hiệu để gắn kết tình cảm cộng đồng làng xã.

Trống được sử dụng trong hát trống quân thường là trống đất, không cần cầu kỳ, trước khi hát, người ta đào một chiếc hố hình cái trống có đường kính 50cm, độ sâu 80 cm. Trên mặt hố đặt một tấm gỗ bịt miệng làm mặt trống (hoặc bằng mo cau khô). Hai đầu hố đóng hai cọc để cột dây đàn. Tiếp theo chọn những thân cây mây (hoặc dây kim tiền thảo) có độ dài 2 - 3m dùng để cố định hai đầu cọc. Dùng một miếng gỗ hình chữ T chống lên miếng gỗ đặt mặt hố, một đầu dựng lên để căng dây. Khi hát người ta gõ vào đầu dây ở phía cọc, dây bật vào tấm gỗ mà kêu thành tiếng. Khi đối đáp, bên nào hát dứt câu thì đánh vào trống để làm nhịp lưu không, vừa để thúc giục phe bên kia hát đáp lại vừa để cho đối phương có thời gian suy nghĩ.

Làn điệu của trống quân khá đơn giản, niêm luật cũng không khắt khe như hát quan họ, được thể hiện trên thơ lục bát. Chủ đề của lời hát trống quân không bị giới hạn, mà nó bao trùm nhiều khía cạnh, nhiều lĩnh vực trong đời sống và phụ thuộc vào tài ứng tác, bẻ vần của người hát. Tuy nhiên, tình yêu vẫn là chủ đề nổi bật nhất trong hát trống quân. Bên cạnh tình yêu, nội dung lời ca còn đề cập đến những chủ đề ca ngợi thiên nhiên, đất nước cũng như cuộc sống lao động của con người, thể hiện tâm tư, tình cảm của người dân lao động. Qua lời hát đó, bao nỗi nhọc nhằn vất vả của cuộc sống được vơi đi, nhiều tình yêu đẹp đã nảy nở và đơm hoa kết trái:

Ới anh đi đường Cái Quan

Dừng chân đứng lại em than đôi lời

Em than cái chuyện đang trưa

Em cấy ruộng dưới em bừa ruộng trên

Em cất một tiếng hát lên

Để anh chết mệt ở bên cái bừa.

Hay

Bây giờ em gặp anh đây

Miền Đông muốn hỏi miền Tây mấy lời

Rằng trong tác hợp duyên trời

Đôi ta kỳ ngộ mấy lời tâm giao.[

Ở một cung bậc cao hơn, tình yêu lứa đôi đã chuyển hóa thành tình yêu quê hương, làng xóm, được thể hiện qua lối hát đối đáp giữa nam và nữ, với những làn điệu vừa mộc mạc, chất phác nhưng cũng rất đổi tha thiết, yêu thương.

Nữ xướng:

Ở đâu trên chợ dưới sông

Thuyền bè buôn bán chở cồng vào ra

Ở đâu có đường Cái hoa

Ở đâu có miếu mà ba tổng thờ

Ở đâu có thành kinh đô

Ở đâu mà có một hồ cây sen

Hoa lấy làm chè Hương Liên

Để cho du khách mang tiền đến mua

Ở đâu lắm gái thanh tân

Ở đâu lắm kẻ xa gần vãng lai

Ở đâu lắm gái nữ hài

Ở đâu lắm kẻ tài trai anh hùng

Ở đâu trên đền dưới sông

Vua ban bốn chữ sắc rồng sơn son.

Nam đáp:

Làng Giáng trên chợ dưới sông

Thuyền bè buôn bán chở cồng vào ra

Xuân Giai có đường Cái hoa

Phương Giai có miếu mà ba tổng thờ

Tây Giai có thành kinh đô

Mỹ Xuyên làng có một hồ cây sen

Phù Lưu lắm gái thanh tân

Quan Hoàng lắm kẻ xa gần vãng lai

Phú Lĩnh lắm gái nữ hài

Thổ Phụ lắm kẻ tài trai anh hùng

Phú Lĩnh trên đình dưới sông

Vua ban bốn chữ sắc rồng sơn son.

Sau Cách mạng tháng 8/1945, niềm lạc quan, tin tưởng vào sự đổi thay của cách mạng, của chế độ mới được thể hiện rõ trong từng câu hát:

Nữ xướng: Gặp anh em hỏi mấy lời

Anh ơi! Có biết cuộc đời ra sao?

Chủ nghĩa cộng sản thế nao?

Nhờ anh phân giải thấp cao em tường

Cớ sao khắp giới Đông Dương

Công nông liên tiếp tự cường đứng lên.

Nam đáp:

Em hỏi thì anh trả lời

Em ơi có biết cuộc đời cho không

Chủ nghĩa cộng sản đại đồng

Làm cho thiên hạ thoát vòng ngựa trâu

Kết đoàn tranh đấu cùng nhau

Dù nghèo, dù khổ cơ cầu sự sinh.

Kết thúc cuộc hát, trước khi giã bạn, các chàng trai cô gái thường hát những lời gửi gắm, thề nguyền hẹn ước:

Trăm năm ghi tạc đá vàng

Lòng anh đã quyết lấy nàng nàng ơi

Dù đi góc bể chân trời

Yêu nhau giữ lấy những lời vàng son

Dù cho sông cạn đá mòn

Con tằm lên thác vẫn còn vương tơ.

Hát trống quân là một di sản văn hóa quý báu của người dân Tây Đô, được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Tuy nhiên, hiện nay di sản này đang có nguy cơ bị mai một. Những người biết thực hành loại hình nghệ thuật này đều ở độ tuổi trên 80. Để bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống trong khu vực di sản, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành Nhà Hồ đã tổ chức nhiều đợt khảo sát nghiên cứu và sưu tầm, biên tập hàng ngàn lời hát trống quân. Tuy nhiên, về lâu dài, để bảo tồn và phát huy hiệu quả loại hình nghệ thuật này, cần có những kế hoạch cụ thể và kịp thời từ các cấp các ngành, mà trước hết là trách nhiệm của chính quyền địa phương, các cơ quan quản lý văn hóa và nhân dân địa phương cùng phối hợp tái hiện loại hình diễn xướng này./.

Theo Nguyễn Văn Long (Trung tâm Bảo tồn DS TNH)