Gần 100 tài liệu, hiện vật đồ gỗ sơn thếp, trong đó có những hiện vật độc đáo, quý hiếm lần đầu tiên được ra mắt.

Bảo tàng Lịch sử Quốc gia vừa  khai mạc trưng bày Nét vàng son – Sưu tập đồ gỗ sơn son thếp vàng. Trưng bày góp phần tôn vinh nghề thủ công truyền thống, tinh hoa văn hoá dân tộc, đồng thời giúp công chúng hiểu sâu sắc hơn về sưu tập hiện vật, từ đó, nâng cao ý thức cho công chúng trong việc bảo tồn, phát huy những giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật. 

Đôi nghê sơn son thếp vàng đã nhuốm màu thời gian

Các hiện vật được giới thiệu có niên đại thời Lê, Nguyễn (thế kỷ XVII - đầu thế kỷ XX), giai đoạn phát triển rực rỡ của nghề làm đồ sơn và sơn son thếp vàng. Những hiện vật đưa ra trưng bày khá phong phú và đa dạng về kiểu dáng, hoa văn trang trí với kỹ thuật chế tác riêng, được lựa chọn từ bộ sưu tập đồ gỗ sơn thếp đã được Bảo tàng Lịch sử quốc gia nghiên cứu, sưu tầm, lưu giữ, bảo quản trong nhiều năm qua.

Các hiện vật là tượng thờ gồm: tượng Tam Thế phật, tượng phật A Di Đà, tượng Quan Âm, tượng Thích ca sơ sinh, tượng tổ Bồ Đề Đạt Ma, tượng Hậu… Các hiện vật là đồ thờ như: hương án, khám thờ, ngai thờ, sập thờ, bài vị, hộp đựng sắc phong, bình, lọ hoa, hoành phi câu đối… Ngoài ra, trưng bày cũng giới thiệu một số hình ảnh liên quan đến nghề làm đồ sơn son thếp vàng.

Với nét chạm khắc tinh xảo, sắc đỏ của sơn, ánh sáng của vàng cùng những đề tài trang trí sinh động mang ý nghĩa tốt lành, cao quý, đồ gỗ sơn thếp được gắn với những nơi tôn nghiêm, trang trọng chốn cung đình hay nơi thờ tự và trở thành những tác phẩm nghệ thuật, những vật quý giá, linh thiêng… Đồ gỗ sơn thếp không chỉ thể hiện quan niệm nhân sinh, tư duy thẩm mỹ, bàn tay tài hoa của cha ông mà còn chứa đựng những giá trị lịch sử, nghệ thuật, phong tục, tập quán, tôn giáo, tín ngưỡng ...

Trưng bày này sẽ kéo dài tới hết tháng 11/2017.

Tình Lê

Cải lương là bộ môn nghệ thuật thuần Việt, tức chỉ người Việt mới có cải lương. Dù thời hoàng kim của cải lương đã lùi vào dĩ vãng, nhường chỗ cho những hình thức giải trí mới theo quy luật thời đại. Những giọng ca vàng một thuở như Minh Phụng, Minh Vương, Thanh Nga, Lệ Thuỷ, Mỹ Châu… dù kẻ mất người còn nhưng chưa bao giờ các thế hệ khán giả quên đi hoặc thôi yêu mến họ.

Chân dung Minh Phụng và Lệ Thuỷ thời trẻ.

Minh Phụng, Lệ Thuỷ cũng như phần nhiều danh ca cải lương thường có xuất thân nghèo khó. Song trong cái khổ, hai giọng cải lương lại sớm bộc lộ khả năng trời phú. Từ nhỏ, Minh Phụng đã mê đàn ca tài tử. Mỗi ngày đi bán bánh, hễ thấy có tụ họp ca hát là ông đứng lại nghe. Những tuồng, bản vọng cổ trên đài phát thanh ông đều say sưa học thuộc. Còn Lệ Thuỷ nhà đông em. Năm 9 – 10 tuổi, bà hay bồng em ra mé cầu Cống, chỗ có tiệm sửa radio thường mở loa cho cả xóm nghe vọng cổ. Bà nghe bài nào là thuộc bài nấy, nghe chán chê thì về nằm võng trước nhà ca lại ru em.

Cả hai nhanh chóng trở thành cặp đào – kép đẹp đôi, ăn ý nổi tiếng.

Từ đam mê, cả hai sớm đi vào con đường nghệ thuật. Học xong lớp đệ nhị (lớp 11 ngày nay), Minh Phụng vẫn đi bán hàng để kiếm thu nhập. Nhiều bận bán ế, người ta biết ông hát hay bèn nói: “Mày hát đi, hát rồi tụi tao mua cho”. Thế là nhờ mê hát mà ông bán được thêm nhiều. Từ những lần góp mặt hát hò, Minh Phụng mới được soạn giả Hương Huyền giới thiệu vào đoàn Tân Đô – lúc bấy giờ đang tập tuồng tại sân khấu đình Điều Hòa. Năm 1962, ông lần đầu tiên được diễn, vai một ông sư trong tuồng Bến tang thương, hát tại rạp Viễn Trường, Mỹ Tho.

Trái lại, Lệ Thuỷ sau khi học hết tiểu học thì không được học tiếp vì không có giấy khai sinh. Song nhờ vậy, bà có cơ hội tiếp cận cải lương một cách bài bản. Trong một lần hát ru em, có người đi ngang qua nghe thấy, liền mời bà vào ban văn nghệ. Từ đó, Lệ Thuỷ bắt đầu theo thầy học nghệ. Rành ca vọng cổ, bà lại tiếp tục học chơi đàn kìm. 

May mắn thay, ít lâu sau Lệ Thuỷ được nhận làm đào con cho đoàn Trâm Vàng. Đoàn thì thường xuyên lưu diễn mà mỗi lần đi, bà phải ngồi dưới sàn xe, tối ngủ tại sân khấu, vừa tủi vừa nhớ nhà. Phải đến lúc được hãng Asia mời thu bài Nấu bánh đêm xuân chung với nghệ sĩ Hữu Phước, Lệ Thuỷ mới được nhìn nhận như một cô đào, sự nghiệp bắt đầu ‘lên hương’. 

Thành công nhất của Minh Phụng – Lệ Thuỷ phải kể đến những vở kiếm hiệp kỳ tình trên sân khấu Kim Chung.

15 làm đào chánh, đến năm 16, tiếng hát Lệ Thuỷ qua đĩa nhựa đã nườm nượp xuất hiện ở thị trường, ào ạt trôi về tận miền quê xa xôi hẻo lánh. Khoảng năm 70, bà gặp Minh Phụng ở đoàn Kim Chung 5 - khi ấy cũng đã có tiếng, được giao nhiều vai chánh, hát cùng toàn đào ngoại hạng như Út Bạch Lan, Mỹ Châu, Diệu Hiền… Thế nhưng, phải đến khi Lệ Thuỷ - Minh Phụng sóng đôi mới tạo nên hiện tượng trong giới cải lương miền Nam bấy giờ. 

Loạt vở Xin một lần yêu nhau, Kiếp nào có yêu nhau, Đêm lạnh chùa hoang… của cả hai đã tạo nên sức hút lớn đến nỗi báo giới Sài Gòn khi ấy phải gọi họ là “cặp bão biển đang dâng cao”. Đêm nào đoàn có cặp ‘Bão biển’ diễn là khán giả xem đông nghìn nghịt. Đĩa nào ra cũng bán chạy, tuồng nào ra cũng thắng lớn. Khu vực phía Nam bỗng chốc bị xáo động bởi cặp đôi tài danh này. Nhiều nữ sinh cúp học, nghỉ học để đi nghe thần tượng hát. Theo đó, hàng loạt câu chuyện bên lề bắt đầu được thêu dệt về “Hoàng tử sân khấu”, về cặp “Bão biển”, “Tiên đồng – Ngọc nữ” hot nhất lúc bấy giờ. 

Minh Phụng – Lệ Thuỷ khi về già.

Thời gian trôi đi, kể từ năm 2000, sức khỏe Minh Phụng giảm sút nghiêm trọng do biến chứng của tiểu đường gây ra. Năm đó, ông cùng Lệ Thuỷ lưu diễn ở miền Trung cho đoàn Trần Hữu Trang 2. Vợ ông (nghệ sĩ Kiều Tiên) bận chuyện nhà nên không đi theo được. Đi giữa đường thì Minh Phụng đột ngột ngất xỉu. Lệ Thuỷ hoảng hồn đổ hai chai dầu xanh Thái ra tay rồi cạo gió, mát-xa cho ông. May sao một lúc thì ông tỉnh lại. 

Cuối năm 2003, Minh Phụng bị hôn mê sâu gần hai tháng, tình trạng sức khỏe khi ấy rất xấu, các bác sĩ bệnh viện Chợ Rẫy đề nghị mổ tim dù xác suất thành công chỉ 50%. Còn nước còn tát, Lệ Thủy ra sức động viên gia đình Minh Phụng đồng ý để bác sĩ tiến hành phẫu thuật. Đến ngày mổ, bà cùng Thanh Tuấn đẩy xe đưa Minh Phụng lên bàn mổ. Cuối cùng, ca mổ thành công, ông thoát chết nhưng những biến chứng, tổn thương của bệnh hiểm nghèo vẫn hành hạ ông nhiều năm sau cho đến khi mất. 

Những ngày cuối đời, Lệ Thuỷ thường xuyên có mặt bên giường bệnh để an ủi, động viên ông. Mười ngày trước khi mất, Minh Phụng vẫn còn tỉnh táo, thậm chí hăng hái bàn với Lệ Thuỷ đến Tết sẽ diễn nguyên tuồng Xin một lần yêu nhau– vở thành công nhất trong sự nghiệp của cặp ‘Bão biển’ lừng lẫy một thời. 

Gia đình nghệ sĩ Minh Phụng thời trẻ.

Ca sĩ Y Phụng và em trai trong ngày cha mất.

Song ước nguyện ấy mãi mãi không thành hiện thực. 29/11/2008, Minh Phụng qua đời sau thời gian dài vật lộn với bạo bệnh. Điều khiến Lệ Thuỷ day dứt khôn nguôi chính là ngày ông qua đời, bà trót hợp đồng diễn ở hải ngoại từ trước, thành ra không giành trọn vẹn thời gian tiễn đưa bạn diễn về nơi an nghỉ. Lúc Minh Phụng trút hơi thở cuối cùng, nghệ sĩ Kiều Tiên khóc thảm thiết nhưng vẫn nhờ Lệ Thuỷ ‘làm mặt’ cho chồng. Bà lấy tóc giả đội cho Minh Phụng, thoa son phủ phấn lên thi hài rồi dỗ dành: “Rồi nè, đẹp rồi nè, ra đi tươi tắn nghe anh!”. Nói xong, Lệ Thuỷ thẫn thờ nhìn linh cữu ông cho đến lúc người nhà giục bà ra sân bay cho kịp chuyến bay.

Minh Phụng mất nhưng huyền thoại thì sống mãi, mỗi người kể lại thêu dệt thêm mỗi khác nhau. Giỗ ông năm nào cũng đông đủ đồng nghiệp đến viếng, nhất là không khi nào vắng mặt nửa mảnh ‘Bão biển’ Lệ Thuỷ dù giờ đây tuổi bà cũng đã cao. Dĩ nhiên, dù không còn dịp đứng chung sân khấu nhưng tiếng hát của Minh Phụng – Lệ Thuỷ vẫn vang lên đâu đó mỗi ngày, từ những thôn xóm, nhà dân, từ trong tim của người hâm mộ. Vì khán giả không thể quên đi cặp đôi tài danh minh chứng cho thời vàng son của nghệ thuật cải lương một thuở.  

Gia Bảo

Những giá đồng tiền tỷ, tung lộc toàn bằng tiền mệnh giá 200-500 nghìn tại Phủ Dầy…là những thông tin xôn xao cộng đồng những ngày qua.

Hơn 2 tháng Thực hành tín ngưỡng thờ mẫu Tam phủ của người Việt được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, các hoạt động về tín ngưỡng này diễn ra sôi nổi hơn. Hầu như sự kiện nào liên quan tới văn hóa, phần mở màn bao giờ cũng có trình diễn những giá đồng mà theo nhà nghiên cứu văn hóa GS Trần Lâm Biền gọi là ‘giá đồng vui’.

Tín ngưỡng và mê tín là '2 chị em ruột'

Tuy nhiên, cùng với việc phát huy tín ngưỡng vừa được công nhận thì kèm với đó là sự biến tướng khó kiểm soát. “Ranh giới giữa tín ngưỡng và mê tín rất mong manh, có thể nói rằng tín ngưỡng và mê tín là 2 ‘chị em ruột’. Thế nên mới có những giá đồng tiền tỷ, người ta toàn tung tiền với mệnh giá từ 200-500 nghìn đồng gây xôn xao dư luận, đặc biệt có những thông tin còn chỉ đích danh Phủ Dầy là nơi có những giá đồng đó. Là người đã nghiên cứu và quan sát hoạt động của Phủ Dầy nhiều chục năm, tôi khẳng định rằng ở Phủ Dầy không có chuyện tung tiền 200 - 500 nghìn. Nhưng giá đồng tiền tỷ thì chắc chắn có ở đâu đó bộ phận những người có rất nhiều tiền, nhưng tỉ lệ đó rất ít , họ muốn thể hiện đẳng cấp, tìm nơi cửa thánh để ẩn nấp, đặt cược số mệnh,…Mà những giá như thế, người thường khó tiếp cận lắm”, GS Trần Lâm Biền cho hay.

GS Trấn Lâm Biền

Tiền đâu mà tung nhiều thế?

Bà Trần Thị Kim Huệ, người chịu trách nhiệm trông coi mọi hoạt động chính tại Phủ Tiên Hương thuộc quần thể di tích Phủ Dầy cho hay: “Tiền ở đâu ra mà nhiều thế để có những giá đồng tiền tỷ. Càng không có chuyện tung tiền toàn mệnh giá 500 nghìn. Trên thực tế, Phủ chỉ thu mỗi khóa hầu nhiều nhất là một triệu đồng để mua sắm đèn nến, đồ thờ, tiền điện, tiền nước, tiền phục vụ. ‘Con giàu một bó, con khó một nén’ tín ngưỡng nào cùng thế chứ không phải mâm cao cỗ đầy là lộc nhiều. Là những người trông coi cửa Mẫu, chúng tôi luôn cố gắng để giữ gìn những giá trị cốt lõi của di sản. Chưa bao giờ có chuyện người đến mở khóa đồng tại Phủ bị đưa ra mức giá phải thế này, thế kia”.

Bà Huệ cũng cho hay, có nhiều người chưa hiểu hết về tín ngưỡng này cứ ‘kêu trời’ là lãng phí. “Có ai đổ cái gì xuống sông xuống biển đâu mà lãng phí. Những người có căn quả bắc ghế hầu thánh, xong họ chia lộc cho những người dự hầu. Còn tung lộc, nó chỉ là hình thức ban lộc rơi lộc vãi của thánh, ai nhận được thì hoan hỉ, có ý nghĩa tinh thần rất lớn”, bà Huệ nói.

Trần Thị Kim Huệ, người chịu trách nhiệm trông coi mọi hoạt động chính tại Phủ Tiên Hương thuộc quần thể di tích Phủ Dầy trong một giá hầu

“Ai lại có giá hầu phán với con nhang đệ tử rằng “Nếu tháng 10 không đến lễ ông Mười thì ông cho lên bờ xuống ruộng. Ông Mười không thể có giọng điệu trần gian như thế được. Nếu các giá hầu có phán thì cũng chỉ phán cho con nhang đệ tử hạnh phúc ấm no, công việc hanh thông, thuận buồm xuôi gió mà thôi. Tôi nghĩ các nhà khoa học phải ngồi lại với nhau, ra cuốn sách chuẩn”, bà Huệ nói.

Tham gia đoàn kiểm tra, Chánh Thanh tra Sở VHTTDL Nam Định Phạm Anh Tuấn cho biết, tại hai điểm chính là Phủ Tiên Hương và Phủ Vân Cát, đoàn kiểm tra với đầy đủ thành phần là các nhà quản lý văn hóa, công an, thanh tra viên, các chuyên gia về di sản- bảo tàng… đều không nhận thấy những dấu hiệu vi phạm, hiện tượng biến tướng, trục lợi cá nhân. Đặc biệt nhấn mạnh đến các thông tin phản ánh về những khóa đồng tiền tỉ, hầu đủ 36 giá mà giá nào cũng tung từng tập 500 nghìn đồng, 200 nghìn đồng, ném như mưa để phát lộc…, ông Phạm Anh Tuấn khẳng định: “hoàn toàn không xuất hiện ở di tích Phủ Dầy”.

“Có trường hợp tung tiền tạo hình ảnh phản cảm chúng tôi đã nhắc nhở. Ngoài ra không có các bằng chứng xác thực nào cho thông tin di sản bị trục lợi, hoặc các thanh đồng bị bắt ép phải chi phí cao mới được hầu ở các phủ chính…”, Chánh Thanh tra Sở khẳng định.

Trong khi đó, GS Trần Lâm Biền cho hay, việc nhiều người phản ánh tung tiền trong các giá hầu là phản cảm, giới nghiên cứu đang xem xét bởi thực chất đó là một nét văn hóa, người đi xem hầu cũng rất hoan hỉ khi nhận được vài nghìn tiền lộc đó. 

Tình Lê

Diane Ward, 58 tuổi, sống ở Uffculme, Vương quốc Anh, được nhận làm con nuôi từ khi còn nhỏ.

Sinh ra ở Michigan (Mỹ), một tiểu bang đã niêm phong hồ sơ nhận con nuôi, cô chỉ biết tên của mẹ mình. Điều này khá phổ biến và cô được cho biết mình là con một.

Lúc đầu, Ward giúp chồng - một người cũng là con nuôi - tìm kiếm gia đình ruột thịt của anh, rồi sau đó cô cũng mua bộ xét nghiệm DNA MyHeritage vào tháng 12/2020.

Sau khi gửi mẫu của mình, vài tháng sau, Ward nhận được kết quả đó cho thấy cô có một người em họ tiềm năng, người mà cô đã nhắn tin qua trang web, mong muốn tìm hiểu thêm. Sau đó, người em họ nói với Ward điều cô ấy mong đợi: cô có thể có một em gái.

Mary McLaughlin, 55 tuổi, sống ở Paragould, bang Arkansas, nhưng cũng sinh ra ở Michigan (Mỹ). Cô được nuôi dưỡng bởi mẹ ruột của mình trong 3 năm đầu trước khi bà qua đời vì ung thư vú. Sau đó, cô được đưa đi làm con nuôi.

McLaughlin cũng được cho biết, cô là con một và chỉ có một bức ảnh của mẹ để kết nối cô với gia đình.

Ward và McLaughlin đều lớn lên với khao khát tìm kiếm mối liên hệ với gia đình ruột thịt của mình, vì thế cả hai rất vui mừng khi có một cuộc gọi video để gặp gỡ. Trong cuộc gọi video, McLaughlin ngay lập tức thấy sự giống nhau giữa Ward và người mẹ quá cố của cô.

“Nó giống như tôi đã tìm thấy chân còn lại của mình. Khi tôi nói chuyện với cô ấy trên Zoom lần đầu tiên, đó là một cảm giác khó tin”.

“Chồng cô ấy tình cờ đi ngang qua và anh ấy nói ‘Đúng, đó là em gái của em’. Chúng tôi cũng có tính cách giống nhau nữa”.

Sau cuộc gọi, McLaughlin cũng đã mua một bộ DNA từ MyHeritage, điều này xác nhận rằng hai người thực tế là chị em cùng mẹ khác cha. Ward thậm chí còn phát hiện ra rằng, có thời kỳ, cô sống cách em gái và mẹ mình chỉ vài dãy nhà.

Hai chị em bắt đầu nói chuyện với nhau mỗi ngày và cuối cùng đã gặp trực tiếp lần đầu tiên tại một ngôi nhà trên bãi biển ở Bắc Carolina, Mỹ. Ward nói: “Chúng tôi đã đi tắm biển, tắm nắng và tán chuyện cả ngày”, Ward nói. 

Đăng Dương(Theo New York Post)