Đình Trà Cổ - "Cột mốc văn hoá" vùng cửa biển Đông Bắc

Theo sử sách, đình Trà Cổ được xây dựng năm Quang Thuận thứ 2 (1461) dưới triều vua Lê Thánh Tông. Công trình có bố cục hình chữ “đinh”, tọa lạc trên một khuôn viên có diện tích 1.000m2. Mái đình hơi võng, lợp ngói mũi hài giống như những ngôi đình của các làng quê Đồng bằng Bắc Bộ. 

Trải qua thời gian và nhiều cơn binh lửa, qua nhiều lần hư hại rồi được trùng tu, đình Trà Cổ vẫn giữ được cơ bản những nét đặc trưng về kiến trúc và điêu khắc như lúc khởi dựng.

Đình được xây dựng gồm 5 gian 2 chái đường và 3 gian hậu cung, với 32 cột đỡ bằng gỗ lim, sơn son thiếp vàng, được kê trên đá tảng. Các cột được liên kết bởi hệ vì kèo theo kiến trúc truyền thống, được chạm trổ công phu.

Hiện nay, đình lưu giữ 3 đỉnh hương đồng, 2 hạc cưỡi đầu rồng sơn son thiếp vàng, 8 long ngai bằng gỗ từ thời Nguyễn, 12 sắc phong chất liệu giấy của các vị vua triều Nguyễn cho phép thờ 6 vị thần tại ngôi đình này. Các bản sắc phong này thường chỉ được mở ra mỗi năm 1 lần vào dịp lễ. Rất ít nơi nào ở Việt Nam giữ được văn tự cổ nguyên vẹn như ở đây.

Hàng năm, từ ngày 30/5 - 3/6 Âm lịch, tại đình Trà Cổ diễn ra lễ hội truyền thống với nét độc đáo là lễ rước thần trên biển và hội thi "Ông voi" (lợn).

Năm 1974, đình Trà Cổ được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch) xếp hạng di tích kiến trúc - nghệ thuật cấp quốc gia. Năm 2019 lễ hội đình Trà Cổ được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. 

Đình Trà Cổ cũng chính là nguyên mẫu để nhạc sĩ Nguyễn Cường sáng tác ca khúc nổi tiếng “Mái đình làng biển”.

H.D

Thay đổi thói quen thưởng thức nghệ thuật

- Có thể hình dung cách "xem thơ" trong 'Trời biếc thu sang' sẽ như thế nào thưa chị?

Năm nào Nhà hát Tuổi trẻ cũng thực hiện tháng kịch Lưu Quang Vũ và năm nay cũng vậy. Nhưng tôi chợt nghĩ tại sao mình cứ khai thác tác phẩm của Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh mà không nói về họ hoặc nói về cuộc đời của họ, cuộc đời đẹp đẽ để tạo nên những vần thơ hay chứ không phải bi kịch cuộc đời. Đọc thơ Xuân Quỳnh, tôi thấy yêu thơ và yêu con người của nữ thi sĩ.

Chương trình xoay quanh cảm xúc, ký ức của một họa sĩ phút giao mùa cuối thu sang đông, người họa sĩ đi tìm lại những vần thơ đã mất, hoài niệm về tình yêu đã xa. Miền ký ức dần hiện lên qua nét phác họa của bức tranh mùa thu, qua giai điệu âm nhạc và lời thơ dâng tràn cảm xúc…

NSƯT Ngọc Ánh sẽ dàn dựng đêm thơ - nhạc - hoạ lấy cảm hứng từ những áng thơ của thi sĩ Xuân Quỳnh và cuộc đời đẹp của cố nhà thơ với chồng - nhà biên kịch Lưu Quang Vũ để dàn dựng sân khấu kiểu Broadway.

Tình yêu ấy của họa sĩ đã nảy nở vào mùa thu, chất chứa bao đam mê mãnh liệt của tuổi trẻ, cùng trải qua những phút nhớ nhung da diết, những phút giận hờn vu vơ, những ngày chưa giông bão và ngậm ngùi khi mùa đông tới.

Những cung bậc tình yêu của nhân vật được đạo diễn chuyển tải qua sự kết nối khoảng 20 tác phẩm thi ca, múa, hội họa và âm nhạc. Trong đó, có 4 bài bài thơ nổi tiếng của thi sĩ Xuân Quỳnh Trời trở rét, Thơ tình cuối mùa thu, Lại bắt đầu, Hoa cỏ may và Ngược lối thu sang(Bùi Kim Anh).

Tôi hướng tới thể loại Broadway - kết hợp ca khúc, lời thoại, diễn xuất và nhảy múa, bởi thế mà sự đa năng của các diễn viên sẽ được khai thác tối đa. Chẳng hạn, ca sĩ Lê Việt Anh trong chương trình vừa là ca sĩ thể hiện hai ca khúcSi mê và Tình nhân, vừa là chàng trai lãng tử với những hoài niệm tình yêu (bằng thơ). Anh cũng đồng thời là nhân vật chính trong kịch thơTrời trở rétcủa đạo diễn Sĩ Tiến.

Nghệ sĩ, họa sĩ Lê Vi cũng vậy. Cô vừa là họa sĩ vẽ màu nước, vừa chơi Cello giai điệu bài Thơ tình cuối mùa thu, đồng thời cũng chính là nhân vật nữ chính trong câu chuyện củaTrời biếc thu sang.

Tôi sẽ làm mới theo phong cách đương đại, mang hơi thở cuộc sống một cách nhẹ nhàng. Cái mới đó chiếm 40% toàn bộ chương trình. Ví dụ như 2 bài hát của nhạc sĩ Phú Quang là Đâu phải bởi mùa thu, Khúc mùa thu tôi sẽ hướng tới cách hát không quằn quại, giằng xé mà nhẹ nhàng hơn. Chương trình sẽ kiểu như sân khấu Broadway.

- Với cách dàn dựng mới, chị tin tưởng rằng định hướng sân khấu thời đại 4.0 sẽ theo kiểu sân khấu Broadway của thế giới?

Trước kia, tôi luôn muốn dựng các tác phẩm nghệ thuật theo thể loại Broadway. Khi được Nhà hát cử đi học ở Nhật 4 tháng, niềm yêu thích đó càng được nhân lên và tôi có thêm kiến thức để có thể thực hiện ước mơ đó. Tôi định hình rằng có thể đến lúc về về hưu cũng chưa thể dựng được Broadway như ở Mỹ hay ở Anh nhưng chắc chắn tiệm cận được gần đích đó. 

Làm mới chấp nhận khen chê

- Diễn viên của Việt Nam hiện tại có đáp ứng được cách dàn dựng mới kiểu Broadway?

Tôi không dám nói tới diễn viên của nhà hát khác nhưng với Nhà hát của chúng tôi, khi các em về, chúng tôi đều phải đào tạo lại. Hiện nay, đào tạo của chúng ta chỉ đơn môn, múa thì chỉ học múa, dù có học thêm kỹ thuật biểu diễn nhưng chỉ lướt qua. Ca sĩ chỉ học thanh nhạc, hiện nay các bạn có bộ môn nhảy múa nhưng họ chưa cảm thấy là thực sự cần thiết. Nói chung các bạn được đào tạo chuyên ngành gì chỉ chú trọng chuyên ngành đó, coi các thứ khác là phụ. Hình thức Broadway rất phát triển ở nước ngoài, diễn viên tự học thêm rất nhiều, diễn viên múa học thêm sân khấu, họ đa-zi-năng có thể nhảy múa, hát, diễn kịch... 

Chẳng hạn chương trìnhTrời biếc thu sang,tôi muốn các nghệ sĩ ở Nhà hát Tuổi trẻ phải đa năng, vừa múa, đọc thơ, hát, diễn… tôi đào tạo qua các chương trình, không đáp ứng được phải cất công đi tìm kiếm. Đây là vở xã hội hoá, tôi có toàn quyền nếu diễn viên Nhà hát không đáp ứng, tôi có thể tuyển diễn viên khác. Cho nên diễn viên muốn phát triển và nhiều cơ hội thì không còn cách gì khác là phải tự học thêm rất nhiều thứ.

Chương trình này tôi đã phải mời tới biên đạo múa đương đại nổi tiếng Lê Vi - ngoài thể hiện khả năng múa, Lê Vi là họa sĩ vẽ màu nước rất đẹp, chơi được đàn hay như ca sĩ Hà Lê - người làm mới nhạc Trịnh và được công chúng đón nhận.

NSƯT Ngọc Ánh mong muốn các nghệ sĩ phải đa-zi-năng bắt kịp xu thế dàn dựng sân khấu mới.

- Làm mới, chị lường trước được những khen chê?

Với tôi nghệ thuật phải có sự sáng tạo, nhất là vai trò của đạo diễn, nếu cứ lặp lại chính mình đã là dậm chân tại chỗ, không thể phát triển. Đương nhiên những sự thử nghiệm có thể thành công hoặc chưa nhưng chúng ta cũng lấy đó là bài học để chúng ta có sự điều chỉnh. Tất nhiên chúng ta không thể lấy khán giả để thử nghiệm mà phải đo đếm sự sáng tạo tiếp cận khán giả ra sao.

Tôi không ngại bị chê, nếu có bị chê cảm thấy vui vì được mọi người quan tâm tới sản phẩm của tôi. Nếu khán giả không khen không chê mới đáng sợ vì như thế là sản phẩm nhờ nhờ, thiếu dấu ấn.

Tôi trân trọng những bạn trẻ nghiên cứu tìm hiểu về văn hóa Việt Nam. Nhạc Trịnh cũng là một phần văn hóa Việt Nam, Hà Lê đi được đi học ở nước ngoài nhưng nghiên cứu văn hóa Việt Nam và phát triển nó. Tôi thích làm mới và tôi nghĩ mọi người cũng thích cái mới, quan trọng là mình có làm mới tới được với khán giả hay không. Việc tôi mời Hà Lê là tôi trân trọng sự dám làm mới của Hà Lê - nhất là mảng làm mới nhạc Trịnh. Chương trình có mảng ca khúc về Hà Nội thì tôi rất muốn khán giả nghe Hà Nội qua Hà Lê vẫn rất Hà Nội và rất mới.

- Thực tế hiện tại ít người thích thơ, hội họa thì kén khán giả, kịch rơi vào cảnh "tối đèn", chị xoay sở thế nào để có thể ra vở?

Đây là điều luôn khiến các nhà sáng tạo dè chừng, họ luôn có tâm hồn sáng tạo bay bổng nhưng thực tế có câu hỏi luôn quẩn quanh trong đầu là "vé bán được không". Thế là sáng tạo lại như bị co lại. Ngay từ đầu tự tôi cảnh báo là chương trình khó bán vé, là bởi những người yêu thơ không có tiền nhưng tôi vẫn phải làm bởi có nhiều người yêu thơ.

Chương trình này tôi kết hợp với Quỹ Thiện Nhân - vé bán được sẽ trích ra 2 ca phẫu thuật cho trẻ em khiếm khuyết bộ phận sinh dục. Tôi xác định lỗ, không có tiền cho việc đạo diễn và dàn dựng kịch bản nhưng tôi được làm điều mình thích. Mong là khán giả khi xem chương trình những đau đớn, dằn vặt sẽ trôi hết đi, bỏ tham sân si, yêu đời, bắt đầu lại từ đầu.

Tình Lê

Trao giải Cuộc vận động sáng tác tác phẩm âm nhạc và sân khấu

Lễ công bố và trao giải thưởng Cuộc vận động sáng tác tác phẩm âm nhạc và sân khấu sau hơn 7 tháng phát động sẽ diễn ra  12/10 tại phố đi bộ Nguyễn Huệ, TP.HCM.