Tôi đến nhà bác Sáu, một "lão nông tri điền" hơn 30 năm kinh nghiệm trong ngành làm lúa. Bên tách trà nóng trong cơn mưa chiều, bác Sáu nói dân vùng này bây giờ ít trồng lúa, đa số chuyển sang trồng hoa màu vì trồng lúa khá lắm cũng chỉ đủ ăn, chứ không thể giàu. Giá lúa không tăng suốt nhiều năm qua, trong khi các chi phí khác tăng vùn vụt. Một vụ lúa hơn ba tháng, sau khi thu hoạch, trừ chi phí, người trồng lúa không còn lời lãi được bao nhiêu.

Nông dân như bác Sáu đúc rút bằng kinh nghiệm, bằng sự loay hoay năm này sang năm nọ trên cánh đồng. Nhà nghiên cứu nói bằng số liệu, khảo cứu. Kết luận vẫn vậy. Nhiều năm trước, PGS.TS Nguyễn Văn Sánh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu ĐBSCL từng phân tích, hạt gạo bị "cắn làm tám phần", khiến cho nông dân không còn tích lũy. Bốn phần đầu chi cho các nhà: Nhà băng (do phải vay vốn, trả lãi); nhà vật tư (phân bón, thuốc trừ sâu); nhà mình (chi tiêu ăn uống, chữa bệnh, học hành cho con cái); nhà hàng xóm (giỗ chạp, hiếu hỉ đều trông chờ vào hạt lúa). Phần thứ năm dành cho các nhà xuất khẩu gạo - yếu tố sẽ gần như quyết định giá lúa hàng năm. Phần thứ sáu làm nhiệm vụ bình ổn giá tiêu dùng. Phần thứ bảy liên quan đến vai trò ngoại giao trong chiến lược an ninh lương thực. Phần thứ tám là đảm bảo an ninh lương thực quốc gia.

Một đòn gánh nhiều mối đè nặng lên vai, người trồng lúa phải cố giữ thăng bằng trong khi những thứ đè trên vai thì luôn "nhảy múa".

Bác Sáu nói, làm nông giờ cũng nhàn, máy móc cơ giới hóa hết, không còn vất vả như trước. Mà kể cả thế, lớp trẻ vẫn không muốn trồng lúa nữa. Con cháu trong xóm lớn lên rồi đi Sài Gòn. Đứa học xong thì ở lại thành phố luôn, đứa học ít thì đi làm công nhân, vài đứa lái xe ôm công nghệ. Chỉ còn người già bám ruộng. Nhưng số ít này cũng nhả cây lúa, chuyển sang trồng hoa màu. Trồng màu thu nhập cao hơn, xoay vòng nhanh hơn, trồng được nhiều loại, thất cây này còn cây khác.

Tôi rẽ ngang, nói đến giá lúa đang tăng, bác hỏi lại: "Nhưng rồi tăng được bao lâu? Giá lúa tăng, nhưng các chi phí vật tư có chịu nằm yên hay cũng tăng theo, để rồi đâu lại vào đấy. Năm nay tăng, rồi sang năm thì sao?". Bác thấy người ta giải cứu cây này, trái nọ, sao không nghe ai nói giải cứu cây lúa bao giờ.

Giá lúa đang tăng từng ngày do nhiều quốc gia cấm xuất khẩu gạo để đảm bảo an ninh lương thực. Đó là hậu quả của những tác động tiêu cực từ El Nino. Nhưng Việt Nam cũng là nước chịu ảnh hưởng của El Nino. Các điều kiện thời tiết bất lợi đang xuất hiện nhiều hơn, mà việc trồng lúa bị ảnh hưởng rất nhiều từ thời tiết. Bên cạnh đó, sản xuất lúa ở Việt Nam hiện nay vẫn còn manh mún và sẽ càng manh mún nữa khi diện tích đất ngày càng chia nhỏ do dân số tăng; trong khi để đạt được lợi nhuận tối ưu từ cây lúa, phải cần diện tích canh tác lớn.

Các quốc gia cấm xuất khẩu lúa gạo, tạo lợi thế trước mắt cho gạo Việt Nam. Nhưng làm thế nào để tận dụng tốt cơ hội và duy trì lợi thế đó dài lâu?

Tôi thấy ngành nông nghiệp vẫn đang nợ cây lúa, và nợ những người nông dân. Xuất khẩu nhiều, giá trị tăng, lợi nhuận doanh nghiệp tăng, nhưng tôi ít thấy nói đến việc người nông dân hưởng lợi thế nào, bao nhiêu, và bao lâu. Bên cạnh niềm hân hoan vì giá lúa tăng, vẫn còn rất nhiều thứ để làm, trong đó có những vấn đề quan trọng như: tạo giá trị bền vững cho cây lúa, cho người nông dân; mở rộng quy mô sản xuất để tránh manh mún, tránh vòng luẩn quẩn chuyển từ cây lúa sang hoa màu, rồi lại từ hoa màu về cây lúa; phát triển liên kết doanh nghiệp với người nông dân để tạo chuỗi giá trị cũng như thương hiệu cho hạt gạo và sau hạt gạo.

Muốn đảm bảo an ninh lương thực, tăng trữ lượng xuất khẩu, vấn đề tiên quyết là giúp người trồng lúa bớt đi gánh nặng trên chiếc đòn gánh, để có thể sống và làm giàu từ cây lúa.

Lời than thở của bác Sáu dài như cơn mưa vẫn chưa dứt. "Mưa vầy là bất thường. Năm nay lại khó hơn năm trước một chút. Nhưng bao nhiêu khó khăn đã vượt qua nhờ cây lúa. Ai phụ cây lúa chứ tui thì không", cuối cùng bác Sáu vẫn nói vậy.

Minh Kha

Shop quần áo 0 đồng

Sáng Chủ nhật, dù phải đi họp phụ huynh cho con, chị Vũ Thị Lan (49 tuổi, ngụ quận Tân Bình, TP.HCM) vẫn cố gắng ghé vào điểm sinh hoạt văn hóa của khu phố 10, phường 15, quận Tân Bình. Chị nói, tại đây, chị có thể tìm cho mình những bộ quần áo đẹp, hợp thời trang với giá 0 đồng.

Chị Lan cho biết: “Thường ngày, tôi đi thu nhặt ve chai mưu sinh. Mấy ngày qua, tôi nghe ở đây có shop quần áo 0 đồng nhưng chưa tin. Sau đó, thấy nhiều người nói, tôi đến thử. Không ngờ, quần áo ở đây nhiều, đẹp và mới như vậy”.

Được bà Đỗ Thị Hoa (69 tuổi, ngụ khu phố 10, phường 15, quận Tân Bình), người tình nguyện treo, móc quần áo tại shop tận tình hướng dẫn, chị Lan bước vào gian hàng quần áo dành cho trẻ em. Chị muốn tìm cho 2 đứa con của mình vài bộ để các bé có đồ đi chơi Tết.

Shop quần áo 0 đồng được bài trí trong trụ sở điểm sinh hoạt văn hóa của khu phố 10, phường 15, quận Tân Bình.

Năm nay khó khăn, dù quyết định không về Phú Thọ để tiết kiệm, chị cũng phải chắt chiu từng đồng để mua quần áo Tết cho các con. Shop quần áo 0 đồng tại khu phố 10 bỗng chốc trở nên hữu ích khi chỉ ít phút, chị đã chọn được 4 bộ quần áo mới, đẹp cho 2 con của mình.

Cùng đến shop tìm, chọn quần áo, một cô gái trẻ cho biết, nhà trọ của cô ở gần điểm sinh hoạt văn hóa của khu phố 10. Do đó, mỗi khi nơi đây có quần áo mới, cô đều ghé để chọn lựa những bộ trang phục phù hợp với mình.

Sau khi chọn được 2 chiếc áo, cô gái xin phép bà Hoa được mở thêm những túi quần áo mới được chuyển đến để tìm thêm. Bà Hoa đồng ý, cô mở túi nilon, lấy ra những chiếc quần Jean mang phong cách trẻ trung, năng động.

Quần áo tại shop phần lớn đều là hàng mới, còn rất tốt, đẹp, hợp thời trang.

Bà Hoa cho biết, shop quần áo 0 đồng này hoạt động từ tháng 8/2020, đặt tại điểm sinh hoạt văn hóa của khu phố 10. Ban đầu, shop chỉ bán quần áo cho người dân với giá 0 đồng vào mỗi sáng Chủ nhật. Tuy nhiên, sau này, tại đây còn hỗ trợ thêm sữa, gạo, giày dép, cặp học sinh…

Các loại quần áo tại shop 0 đồng được phân thành 3 gian hàng gồm: quần áo trẻ em, quần áo dành cho nam và quần áo dành cho nữ. Các loại trang phục được treo lên các giá, kệ như trong shop quần áo, siêu thị.

“Shop này do chính quyền khu phố nghĩ ra, thực hiện. Nguồn quần áo được cơ quan đoàn thể khu phố vận động từ người dân, mạnh thường quân. Sau khi shop mở cửa, tôi phụ giúp bằng cách đến sắp xếp, phân loại, treo quần áo lên giá. Quần áo ở đây đa số là hàng mới và rất đẹp chứ không phải đồ cũ, rách, bẩn…”, bà Hoa nói.

Nhiều người đến shop lựa chọn, “mua” quần áo với giá 0 đồng.

Lan tỏa hơi ấm sau đại dịch

Cũng theo bà, bằng cách mở shop quần áo 0 đồng, người dân khu phố nơi bà sinh sống đã “lan tỏa hơi ấm, tình yêu thương giữa con người với nhau” sau đại dịch Covid-19. Sau khi shop đi vào hoạt động, rất nhiều người dân lao động nghèo, người thất nghiệp… đến lấy quần áo trong niềm hạnh phúc.

Bà Hoa kể, có nhiều hôm, người dân đến shop đứng chật kín. “Đặc biệt là những hôm shop có giày dép, cặp học sinh,.. nhiều bậc phụ huynh còn dẫn con, em mình đến chọn", bà Hoa nói thêm.

Chị Lan đến gian hàng quần áo nữ để tìm cho mình những bộ trang phục phù hợp.

Trao đổi với VietNamNet, anh Trần Minh Hiếu - Bí thư chi bộ, Trưởng khu phố 10 cho biết, shop quần áo 0 đồng ra đời sau khi cơ quan đoàn thể khu phố nắm bắt được tâm tư, nguyện vọng của người dân địa phương.

Anh Hiếu nói: “Sau đại dịch, chúng tôi nhận thấy địa bàn khu phố nhiều người có nhu cầu sử dụng các loại quần áo cũ. Nắm bắt tâm tư trên, cơ quan đoàn thể khu phố bàn bạc với nhau và thống nhất mở shop quần áo 0 đồng”.

Nguồn quần áo tại shop được anh Hiếu cùng các ban ngành, đoàn thể khu phố vận động từ người dân, mạnh thường quân, cơ sở may gia công. Nhận thấy mô hình này đầy tính nhân văn, Hội Chữ thập đỏ phường 15 cũng hỗ trợ khu phố 10 trong việc vận động mạnh thường quân ủng hộ quần áo cho shop.

Chị vui thích khi chọn được 2 bộ đồng phục học sinh cho con của mình tại shop.

“Quần áo, giày dép tại shop đa phần là đồ mới, chúng tôi vận động được từ các cơ sở may gia công trên địa bàn. Các loại quần áo cũ được người dân ủng hộ cũng còn rất mới, tốt. Khi ủng hộ quần áo, người dân cũng rất ý thức. Họ tự giặt sạch, xả nước thơm, ủi phẳng, gấp, xếp gọn gàng mới đem đến shop”, anh Hiếu thông tin thêm.

Nguồn cung cấp phong phú nên quần áo tại shop 0 đồng cũng hết sức đa dạng. Chị Lan tỏ ra vô cùng hạnh phúc, bất ngờ khi được bà Hoa giới thiệu 2 bộ áo dài có họa tiết trang trí bắt mắt. Chị phấn khích nói rằng sẽ mặc bộ áo dài này để đi hội hoa xuân vào ngày Tết sắp tới.

Trong khi đó, một người phụ nữ khác lại cẩn thận ướm thử chiếc áo sơ-mi cách điệu. Sau khi chắc chắn đã tìm được chiếc áo yêu thích, chị rảo bước đến khu vực quần áo nam. Ít phút sau, chị rời shop với vài chiếc áo sơ-mi trắng dành cho nam và không quên nói lời cám ơn với bà Hoa.

Một người phụ nữ ướm thử chiếc áo sơ-mi tại shop quần áo 0 đồng.

Anh Hiếu cho biết, sau khi shop quần áo 0 đồng ra đời, anh và cơ quan đoàn thể khu phố không chỉ được người dân lao động nghèo, người thất nghiệp biết ơn mà người có điều kiện hơn cũng rất vui và nhiệt tình ủng hộ shop.

“Bà con rất vui và cám ơn vì shop đã giúp những người còn thiếu có được trang phục mà họ cần. Shop không phân biệt đối tượng đến lấy quần áo, giày dép... Ai cũng có thể đến đây, lấy tất cả các mặt hàng được chúng tôi trưng bày với giá 0 đồng”, anh Hiếu chia sẻ.

Cũng theo anh, việc người khá giả đến shop 0 đồng lấy quần áo thường rơi vào các trường hợp là chủ phòng trọ. Họ đến shop lấy quần áo về để tặng, giúp đỡ những gia đình, cá nhân khó khăn đang thuê, ở trọ tại cơ sở của mình.

Người phụ nữ này cũng đang tìm kiếm những bộ quần áo phù hợp cho con của mình tại shop.

“Ngoài ra, đợt miền Trung mưa lũ vừa qua, nhiều người cũng đến shop lấy quần áo. Hỏi ra, chúng tôi mới biết họ lấy quần áo để gửi cho bà con vùng lũ. Thấy vậy, chúng tôi cũng vận động, gửi thêm ra miền Trung một số quần áo mới”, anh Hiếu nói thêm.

Anh Hiếu cũng cho biết, thời điểm hiện tại, shop quần áo 0 đồng đã mở cửa được 22 phiên vào mỗi Chủ nhật hàng tuần. Và, shop chỉ giải thể khi người dân không còn nhu cầu “mua” quần áo với giá 0 đồng.

Người Sài Gòn mở 'Shop 0đ', lan tỏa thú vui trồng cây

Với khát vọng “xanh hóa” những mảng bê tông trần trụi, họ lập ra các ''Shop 0đ'', nơi mọi người có thể đến ngắm, tùy ý lấy cây, hạt giống… về trồng miễn phí.