Diễn biến đặt ra một câu hỏi quan trọng là, các vụ tấn công của Tel Aviv nhằm trừ khử hầu hết các quan chức hàng đầu của Hezbollah có làm tổ chức vũ trang Hồi giáo tê liệt hay không. Theo CNN, câu trả lời ngắn gọn tạm thời là “không”.

Lịch sử Israel cho thấy, những cuộc tấn công “loại bỏ đầu não” không phải lúc nào cũng thành công trong việc làm tê liệt một nhóm vũ trang đối địch. Năm 2008, Israel hạ sát Imad Mughniyeh, lãnh đạo quân sự của Hezbollah ở Damascus, Syria, nhưng nhóm này đã tập hợp sức mạnh trong những năm sau đó.

4 năm trước đó, các lực lượng Tel Aviv đã tiêu diệt Sheikh Ahmed Yassin, người sáng lập Phong trào Hồi giáo Hamas, nhóm đồng minh khác của Iran ở Dải Gaza, trong một cuộc không kích. Hamas vẫn chưa sụp đổ và gần 2 thập kỷ sau, nhóm đã thực hiện vụ đột kích đẫm máu vào lãnh thổ Israel ngày 7/10/2023, khiến khoảng 1.200 người thiệt mạng chỉ trong một ngày và gần 200 người khác làm con tin.

Gần đây hơn, vào tháng 7 vừa qua, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) thông báo đã loại bỏ Mohammed Deif, một trong những người chủ mưu vụ đột kích 7/10 và cũng là chỉ huy quân sự chủ chốt của Hamas, nhưng nhóm chiến binh này vẫn tiếp tục chiến đấu ở Dải Gaza.

Mỹ cũng theo đuổi việc trừ khử các thủ lĩnh khủng bố, với hy vọng chiến lược đó sẽ làm tê liệt kẻ thù. Khi Abu Musab al-Zarqawi, lãnh đạo mạng lưới khủng bố Al Qaeda ở Iraq mất mạng trong một cuộc không kích của Mỹ năm 2006, đó được coi là một bước đột phá lớn vì tổ chức này có vai trò đáng kể trong cuộc nội chiến đang tàn phá quốc gia Trung Đông vào thời điểm đó.

Tuy nhiên, 8 năm sau, Al Qaeda cuối cùng biến đổi thành tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo tự xưng (ISIS), chiếm quyền kiểm soát một vùng lãnh thổ rộng bằng diện tích của Bồ Đào Nha và có dân số khoảng 8 triệu người ở Iraq và Syria. ISIS cũng thực hiện một loạt vụ tấn công khủng bố tàn bạo ở phương Tây, ví dụ như tại Paris, Pháp năm 2015, khiến 130 người thiệt mạng.

Điều thực sự chấm dứt "vương quốc Hồi giáo" về mặt địa lý của ISIS không phải là cuộc tấn công vào ban lãnh đạo của tổ chức, mà là một chiến dịch chống khủng bố trên bộ kéo dài từ năm 2014-2019, do quân đội Iraq và các lực lượng người Kurd ở Syria tiến hành, với sự hỗ trợ của hàng nghìn binh sĩ và sức mạnh không quân đáng gờm của Mỹ. Mosul, thành phố lớn thứ 2 của Iraq và cũng là căn cứ địa của ISIS, gần như đã bị phá hủy trong chiến dịch đó.

Tháng 5/2016, Tổng thống Mỹ khi đó là Barack Obama đã cho phép thực hiện một cuộc tập kích bằng máy bay không người lái (UAV) ở Pakistan, giết chết thủ lĩnh Phong trào Hồi giáo cực đoan Taliban Mullah Akhtar Mohammad Mansour. Tuy nhiên, ngày nay, Taliban vẫn kiểm soát toàn bộ Afghanistan.

Đầu tháng 1/2020, Tổng thống Mỹ lúc bấy giờ Donald Trump đã hạ lệnh tấn công vào Baghdad, Iraq, dẫn đến cái chết của Tướng Qasem Soleimani, chỉ huy lực lượng Quds tinh nhuệ thuộc Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC), người đóng vai trò quan trọng trong mối quan hệ giữa Tehran với các nhóm ủy nhiệm trong khu vực như Hezbollah, Hamas, Houthi ở Yemen và dân quân người Shi’ite ở Iraq.

Song, vụ ám sát ông Soleimani không ảnh hưởng lâu dài đến quyền lực cũng như tham vọng trong khu vực của Iran. Hezbollah, Hamas và Houthi vẫn tiếp tục nhắm vào các mục tiêu Israel và dân quân người Shi’ite không ngừng tập kích các mục tiêu Mỹ ở Iraq.

Mỹ đã xếp cả Taliban, Houthi, Hamas, ISIS và Hezbollah vào danh sách các nhóm khủng bố.

Vậy điều gì có thể làm tê liệt một nhóm vũ trang chống đối? Theo giới quan sát, một chiến dịch liên tục nhằm loại bỏ càng nhiều thủ lĩnh và quản lý cấp trung của nhóm càng tốt. Viên nghiên cứu New America trích dẫn ví dụ về một chiến dịch tấn công bằng UAV của Cục tình báo trung ương Mỹ (CIA), được đẩy mạnh vào năm 2008 tại các vùng bộ lạc của Pakistan giáp với Afghanistan đã giúp tiêu diệt nhiều lãnh đạo của Al Qaeda.

Các tài liệu do lực lượng đặc nhiệm SEAL của Hải quân Mỹ (đơn vị đã tiêu diệt trùm khủng bố Osama bin Laden tại khu tư dinh của hắn ở Abbottabad, Pakistan năm 2011) thu thập, hé lộ thủ lĩnh mạng lưới Al Qaeda thường xuyên viết thư cho những người ủng hộ ở các vùng bộ lạc của nước này, thúc giục họ chỉ di chuyển vào những ngày nhiều mây, khi UAV kém hiệu quả hơn. Bin Laden cũng lên kế hoạch rút tất cả những người tin theo hắn ra khỏi vùng bộ lạc và đưa họ tới tái định cư ở những nơi khác thuộc Pakistan.

Cái chết của Bin Laden chắc chắn đã góp phần đáng kể vào việc làm suy yếu sức hút của Al Qaeda đối với những phần tử khủng bố cũng như khả năng thực hiện các cuộc tấn công của tổ chức này, vì hắn là người sáng lập, chỉ đạo các hoạt động đẫm máu nhất của nhóm và các thành viên nhóm đã tuyên thệ trung thành với hắn. Ayman al-Zawahiri, kẻ kế nhiệm Bin Laden không có sức lôi cuốn hoặc kỹ năng tổ chức để hồi sinh Al Qaeda. Bản thân Zawahiri cũng bị trừ khử trong một cuộc tấn công bằng UAV của Mỹ ở Afghanistan cách đây 2 năm. Liên Hợp Quốc ước tính hiện có khoảng 400 thành viên của Al Qaeda đang bám trụ ở Afghanistan.

Trong khi Al Qaeda chỉ là một nhóm khủng bố với quy mô tương đối nhỏ, Hezbollah đã tồn tại được 4 thập kỷ và được Iran hậu thuẫn. Nhóm đã trở thành một lực lượng chủ chốt trong khu vực, quy tụ đội quân khoảng 30.000 chiến binh, được trang bị kho vũ khí đồ sộ với khoảng 150.000 tên lửa và rocket.

Vụ hạ sát thủ lĩnh Nasrallah là thành quả quan trọng đối với Israel trong đợt đẩy mạnh tấn công Hezbollah vào đầu tháng này kết hợp với những nỗ lực bí mật gây nổ hàng nghìn máy nhắn tin và bộ đàm của các thành viên cũng như hàng loạt cuộc không kích diện rộng, phá hủy cơ sở hạ tầng và kết liễu sinh mạng của các chỉ huy cấp cao khác của nhóm.

Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích lưu ý, hiện vẫn còn quá sớm để Israel có thể “xóa sổ” được Hezbollah, dù nhóm vũ trang ở Lebanon này rõ ràng đang trong tình trạng khủng hoảng. Lịch sử cho thấy, nhóm sẽ tái tổ chức và bổ nhiệm các lãnh đạo mới để tiếp tục cuộc chiến lâu dài chống Israel.

Bên trong hầm chứa 500 triệu USD tiền, vàng của Hezbollah

Hezbollah hôm 28/9 xác nhận, thủ lĩnh Nasrallah của nhóm đã thiệt mạng trong một cuộc không kích của quân Israel vào Beirut, Lebanon một ngày trước đó. Cái chết của ông Nasrallah đánh dấu một thời điểm quan trọng trong lịch sử Trung Đông gần đây, nhưng kết quả lâu dài vẫn còn chưa rõ ràng.

Diễn biến đặt ra một câu hỏi quan trọng là, các vụ tấn công của Tel Aviv nhằm trừ khử hầu hết các quan chức hàng đầu của Hezbollah có làm tổ chức vũ trang Hồi giáo tê liệt hay không. Theo CNN, câu trả lời ngắn gọn tạm thời là “không”.

Lịch sử Israel cho thấy, những cuộc tấn công “loại bỏ đầu não” không phải lúc nào cũng thành công trong việc làm tê liệt một nhóm vũ trang đối địch. Năm 2008, Israel hạ sát Imad Mughniyeh, lãnh đạo quân sự của Hezbollah ở Damascus, Syria, nhưng nhóm này đã tập hợp sức mạnh trong những năm sau đó.

4 năm trước đó, các lực lượng Tel Aviv đã tiêu diệt Sheikh Ahmed Yassin, người sáng lập Phong trào Hồi giáo Hamas, nhóm đồng minh khác của Iran ở Dải Gaza, trong một cuộc không kích. Hamas vẫn chưa sụp đổ và gần 2 thập kỷ sau, nhóm đã thực hiện vụ đột kích đẫm máu vào lãnh thổ Israel ngày 7/10/2023, khiến khoảng 1.200 người thiệt mạng chỉ trong một ngày và gần 200 người khác làm con tin.

Gần đây hơn, vào tháng 7 vừa qua, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) thông báo đã loại bỏ Mohammed Deif, một trong những người chủ mưu vụ đột kích 7/10 và cũng là chỉ huy quân sự chủ chốt của Hamas, nhưng nhóm chiến binh này vẫn tiếp tục chiến đấu ở Dải Gaza.

Mỹ cũng theo đuổi việc trừ khử các thủ lĩnh khủng bố, với hy vọng chiến lược đó sẽ làm tê liệt kẻ thù. Khi Abu Musab al-Zarqawi, lãnh đạo mạng lưới khủng bố Al Qaeda ở Iraq mất mạng trong một cuộc không kích của Mỹ năm 2006, đó được coi là một bước đột phá lớn vì tổ chức này có vai trò đáng kể trong cuộc nội chiến đang tàn phá quốc gia Trung Đông vào thời điểm đó.

Tuy nhiên, 8 năm sau, Al Qaeda cuối cùng biến đổi thành tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo tự xưng (ISIS), chiếm quyền kiểm soát một vùng lãnh thổ rộng bằng diện tích của Bồ Đào Nha và có dân số khoảng 8 triệu người ở Iraq và Syria. ISIS cũng thực hiện một loạt vụ tấn công khủng bố tàn bạo ở phương Tây, ví dụ như tại Paris, Pháp năm 2015, khiến 130 người thiệt mạng.

Điều thực sự chấm dứt "vương quốc Hồi giáo" về mặt địa lý của ISIS không phải là cuộc tấn công vào ban lãnh đạo của tổ chức, mà là một chiến dịch chống khủng bố trên bộ kéo dài từ năm 2014-2019, do quân đội Iraq và các lực lượng người Kurd ở Syria tiến hành, với sự hỗ trợ của hàng nghìn binh sĩ và sức mạnh không quân đáng gờm của Mỹ. Mosul, thành phố lớn thứ 2 của Iraq và cũng là căn cứ địa của ISIS, gần như đã bị phá hủy trong chiến dịch đó.

Tháng 5/2016, Tổng thống Mỹ khi đó là Barack Obama đã cho phép thực hiện một cuộc tập kích bằng máy bay không người lái (UAV) ở Pakistan, giết chết thủ lĩnh Phong trào Hồi giáo cực đoan Taliban Mullah Akhtar Mohammad Mansour. Tuy nhiên, ngày nay, Taliban vẫn kiểm soát toàn bộ Afghanistan.

Đầu tháng 1/2020, Tổng thống Mỹ lúc bấy giờ Donald Trump đã hạ lệnh tấn công vào Baghdad, Iraq, dẫn đến cái chết của Tướng Qasem Soleimani, chỉ huy lực lượng Quds tinh nhuệ thuộc Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC), người đóng vai trò quan trọng trong mối quan hệ giữa Tehran với các nhóm ủy nhiệm trong khu vực như Hezbollah, Hamas, Houthi ở Yemen và dân quân người Shi’ite ở Iraq.

Song, vụ ám sát ông Soleimani không ảnh hưởng lâu dài đến quyền lực cũng như tham vọng trong khu vực của Iran. Hezbollah, Hamas và Houthi vẫn tiếp tục nhắm vào các mục tiêu Israel và dân quân người Shi’ite không ngừng tập kích các mục tiêu Mỹ ở Iraq.

Mỹ đã xếp cả Taliban, Houthi, Hamas, ISIS và Hezbollah vào danh sách các nhóm khủng bố.

Vậy điều gì có thể làm tê liệt một nhóm vũ trang chống đối? Theo giới quan sát, một chiến dịch liên tục nhằm loại bỏ càng nhiều thủ lĩnh và quản lý cấp trung của nhóm càng tốt. Viên nghiên cứu New America trích dẫn ví dụ về một chiến dịch tấn công bằng UAV của Cục tình báo trung ương Mỹ (CIA), được đẩy mạnh vào năm 2008 tại các vùng bộ lạc của Pakistan giáp với Afghanistan đã giúp tiêu diệt nhiều lãnh đạo của Al Qaeda.

Các tài liệu do lực lượng đặc nhiệm SEAL của Hải quân Mỹ (đơn vị đã tiêu diệt trùm khủng bố Osama bin Laden tại khu tư dinh của hắn ở Abbottabad, Pakistan năm 2011) thu thập, hé lộ thủ lĩnh mạng lưới Al Qaeda thường xuyên viết thư cho những người ủng hộ ở các vùng bộ lạc của nước này, thúc giục họ chỉ di chuyển vào những ngày nhiều mây, khi UAV kém hiệu quả hơn. Bin Laden cũng lên kế hoạch rút tất cả những người tin theo hắn ra khỏi vùng bộ lạc và đưa họ tới tái định cư ở những nơi khác thuộc Pakistan.

Cái chết của Bin Laden chắc chắn đã góp phần đáng kể vào việc làm suy yếu sức hút của Al Qaeda đối với những phần tử khủng bố cũng như khả năng thực hiện các cuộc tấn công của tổ chức này, vì hắn là người sáng lập, chỉ đạo các hoạt động đẫm máu nhất của nhóm và các thành viên nhóm đã tuyên thệ trung thành với hắn. Ayman al-Zawahiri, kẻ kế nhiệm Bin Laden không có sức lôi cuốn hoặc kỹ năng tổ chức để hồi sinh Al Qaeda. Bản thân Zawahiri cũng bị trừ khử trong một cuộc tấn công bằng UAV của Mỹ ở Afghanistan cách đây 2 năm. Liên Hợp Quốc ước tính hiện có khoảng 400 thành viên của Al Qaeda đang bám trụ ở Afghanistan.

Trong khi Al Qaeda chỉ là một nhóm khủng bố với quy mô tương đối nhỏ, Hezbollah đã tồn tại được 4 thập kỷ và được Iran hậu thuẫn. Nhóm đã trở thành một lực lượng chủ chốt trong khu vực, quy tụ đội quân khoảng 30.000 chiến binh, được trang bị kho vũ khí đồ sộ với khoảng 150.000 tên lửa và rocket.

Vụ hạ sát thủ lĩnh Nasrallah là thành quả quan trọng đối với Israel trong đợt đẩy mạnh tấn công Hezbollah vào đầu tháng này kết hợp với những nỗ lực bí mật gây nổ hàng nghìn máy nhắn tin và bộ đàm của các thành viên cũng như hàng loạt cuộc không kích diện rộng, phá hủy cơ sở hạ tầng và kết liễu sinh mạng của các chỉ huy cấp cao khác của nhóm.

Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích lưu ý, hiện vẫn còn quá sớm để Israel có thể “xóa sổ” được Hezbollah, dù nhóm vũ trang ở Lebanon này rõ ràng đang trong tình trạng khủng hoảng. Lịch sử cho thấy, nhóm sẽ tái tổ chức và bổ nhiệm các lãnh đạo mới để tiếp tục cuộc chiến lâu dài chống Israel.

Bên trong hầm chứa 500 triệu USD tiền, vàng của Hezbollah

Đại diện MU đang đàm phán với Ruben Amorim về các điều khoản cá nhân, trước khi trả 10 triệu euro (8,33 triệu bảng) để phá vỡ hợp đồng của nhà cầm quân 39 tuổi với Sporting.

MU dự kiến công bố HLV mới trong tuần tới. Mọi dữ kiện đều hướng đến khả năng Ruben Amorimsẽ xuất hiện ở Old Trafford.

Dù chưa ký hợp đồng chính thức, nhưng Ruben Amorim được cho là muốn kéo 2 học trò cưng ở Sporting đến bóng đá Anh.

Các trường hợp được nhắc đến là trung vệ Goncalo Inacio và tiền đạo Viktor Gyokeres, hai trụ cột không thể thay thế của nhà vô địch Bồ Đào Nha.

Mùa trước, Sporting với Ruben Amorim huấn luyện, cùng các trụ cột Inacio và Gyokeres, lập kỷ lục tại giải Bồ Đào Nha khi giành 90 điểm, nhiều chiến thắng nhất (29).

Gyokeres, tác giả 43 bàn mùa trước, hiện đạt hiệu suất 14 bàn sau 14 trận mùa 2024/25. Tại giải VĐQG, anh ghi 12 bàn trong 9 trận, trung bình cứ 66 phút lại có 1 pha lập công.

Thời gian qua, chính MU nhiều lần liên hệ với Gyokeres. Arsenal cũng muốn có chân sút 26 tuổi người Thụy Điển trong kỳ chuyển nhượngmùa hè vừa qua nhưng bị Sporting từ chối.

Tương tự, Inacio cũng là mục tiêu theo đuổi của hàng loạt CLB như MU, Arsenal, Liverpool, Barcelona và Real Madrid.

Inacio có lối đá hiện đại, đảm nhận tốt vai trò ở hàng thủ 4 người hoặc sơ đồ 3 trung vệ. 

Gyokeres có thể khiến Joshua Zirkzee hoặc Rasmus Hojlund mất chỗ. Trong khi đó, sự xuất hiện của Inacio làm cho tương lai De Ligt không chắc chắn.

MU chọn được HLV mới đầy bất ngờ thay Ten Hag

Sau khi thông báo sa thải Erik ten Hag, các quan chức MUngay lập tức liên hệ với Ruben Amorim để thảo luận về hợp đồng.

Đại diện MU đang đàm phán với Ruben Amorim về các điều khoản cá nhân, trước khi trả 10 triệu euro (8,33 triệu bảng) để phá vỡ hợp đồng của nhà cầm quân 39 tuổi với Sporting.

MU dự kiến công bố HLV mới trong tuần tới. Mọi dữ kiện đều hướng đến khả năng Ruben Amorimsẽ xuất hiện ở Old Trafford.

Dù chưa ký hợp đồng chính thức, nhưng Ruben Amorim được cho là muốn kéo 2 học trò cưng ở Sporting đến bóng đá Anh.

Các trường hợp được nhắc đến là trung vệ Goncalo Inacio và tiền đạo Viktor Gyokeres, hai trụ cột không thể thay thế của nhà vô địch Bồ Đào Nha.

Mùa trước, Sporting với Ruben Amorim huấn luyện, cùng các trụ cột Inacio và Gyokeres, lập kỷ lục tại giải Bồ Đào Nha khi giành 90 điểm, nhiều chiến thắng nhất (29).

Gyokeres, tác giả 43 bàn mùa trước, hiện đạt hiệu suất 14 bàn sau 14 trận mùa 2024/25. Tại giải VĐQG, anh ghi 12 bàn trong 9 trận, trung bình cứ 66 phút lại có 1 pha lập công.

Thời gian qua, chính MU nhiều lần liên hệ với Gyokeres. Arsenal cũng muốn có chân sút 26 tuổi người Thụy Điển trong kỳ chuyển nhượngmùa hè vừa qua nhưng bị Sporting từ chối.

Tương tự, Inacio cũng là mục tiêu theo đuổi của hàng loạt CLB như MU, Arsenal, Liverpool, Barcelona và Real Madrid.

Inacio có lối đá hiện đại, đảm nhận tốt vai trò ở hàng thủ 4 người hoặc sơ đồ 3 trung vệ. 

Gyokeres có thể khiến Joshua Zirkzee hoặc Rasmus Hojlund mất chỗ. Trong khi đó, sự xuất hiện của Inacio làm cho tương lai De Ligt không chắc chắn.

MU chọn được HLV mới đầy bất ngờ thay Ten Hag

Nghiên cứu của MIT tập trung vào việc phát triển một khung đánh giá dựa trên sự phù hợp của niềm tin của con người về khả năng của LLM trong thực hiện các nhiệm vụ cụ thể. Họ mô tả cách con người cập nhật niềm tin của mình về khả năng của LLM sau khi tương tác với nó. Các nhà nghiên cứu phát hiện rằng: khi LLM không đáp ứng kỳ vọng của con người, người dùng có thể trở nên quá tự tin hoặc thiếu tự tin về việc sử dụng chúng, dẫn đến hiệu suất kém trong các tình huống quan trọng.

Tổng quát hóa con người

Nghiên cứu do GS. Ashesh Rambachan - giáo sư trợ giảng kinh tế tại Phòng thí nghiệm Hệ thống Thông tin và Quyết định của MIT (LIDS) và các cộng sự thực hiện đã chỉ ra rằng: sự tổng quát hóa của con người - tức là khả năng dự đoán hiệu suất của một LLM dựa trên các phản hồi trước đó - rất quan trọng để đánh giá đúng khả năng của mô hình. Họ đã tạo ra một bộ dữ liệu gồm gần 19.000 ví dụ để đo lường cách con người tổng quát hóa về hiệu suất của các LLM trên 79 nhiệm vụ khác nhau.

Kết quả cho thấy, con người thường tổng quát hóa tốt hơn với các mô hình. Nhưng họ gặp khó khăn khi đánh giá hiệu suất của LLM. Các thí sinh khảo sát có xu hướng dự đoán hiệu suất của LLM kém chính xác hơn so với việc đánh giá hiệu suất của con người. GS. Rambachan cho rằng: “Sự tổng quát hóa của con người có thể bị phá vỡ khi áp dụng cho LLMs, vì các mô hình này không thể hiện các mẫu chuyên môn rõ ràng như con người”.

Đo lường sự không phù hợp

Con người cũng có xu hướng điều chỉnh niềm tin của họ về LLM khi mô hình trả lời sai hơn khi nó trả lời đúng. Nhiều người cũng cho rằng, hiệu suất của LLM trên các câu hỏi đơn giản không ảnh hưởng nhiều đến hiệu suất của nó trên các câu hỏi phức tạp hơn. Trong những tình huống sự phản hồi không chính xác được coi trọng, các mô hình đơn giản có thể vượt qua các mô hình tinh vi như GPT-4.

Một lý do cho sự kém hiệu quả trong việc tổng quát hóa các LLM là do những mô hình này còn mới mẻ, và con người có ít kinh nghiệm tương tác nó hơn so với việc tương tác người - người. GS. Rambachan cho rằng, việc tương tác nhiều hơn với LLM có thể giúp cải thiện khả năng tổng quát hóa của con người về chúng. Nghiên cứu hướng đến có thể cải thiện về niềm tin của con người khi tương tác với LLM và cách tổng quát hóa có thể được tích hợp vào việc phát triển các LLM.

Bài nghiên cứu nhấn mạnh rằng, để huấn luyện và điều chỉnh các LLM hiệu quả, cần phải xem xét cách con người tổng quát hóa về các mô hình này. Bộ dữ liệu các nhà nghiên cứu tạo ra có thể trở thành tiêu chuẩn để so sánh hiệu suất của các LLM liên quan đến hàm tổng quát hóa của con người, từ đó giúp cải thiện mô hình trong các tình huống thực tế.

Alex Imas - giáo sư khoa học hành vi và kinh tế tại Trường Kinh doanh Booth của Đại học Chicago cho rằng, nghiên cứu của MIT có 2 đóng góp quan trọng. Thứ nhất, nó nêu bật vấn đề khi triển khai LLM cho các mục đích chung, nếu người dùng không hiểu rõ khi nào LLM sẽ chính xác hay thất bại, họ có thể gặp khó khăn trong việc tiếp tục sử dụng chúng. Thứ hai, nghiên cứu cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách các mô hình xử lý các vấn đề và cho thấy liệu LLM có "hiểu" các vấn đề mà chúng giải quyết hay không. 

(Theo: MIT News)

Các mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs) là công cụ mạnh mẽ, có khả năng thực hiện nhiều nhiệm vụ khác nhau: từ hỗ trợ sinh viên soạn thảo email đến giúp bác sĩ lâm sàng chẩn đoán ung thư. Tuy nhiên, tính đa năng của các mô hình này cũng khiến cho việc đánh giá chúng khó khăn hơn, vì không thể tạo ra một bộ dữ liệu chuẩn cho tất cả loại câu hỏi mà một mô hình có thể gặp phải. 

Để giải quyết vấn đề này, các chuyên gia từ MIT đã nghiên cứu một phương pháp đánh giá mới. Họ cho rằng: việc đánh giá một LLM cần phải dựa trên cách con người hình thành niềm tin về khả năng của mô hình đó.

Nghiên cứu của MIT tập trung vào việc phát triển một khung đánh giá dựa trên sự phù hợp của niềm tin của con người về khả năng của LLM trong thực hiện các nhiệm vụ cụ thể. Họ mô tả cách con người cập nhật niềm tin của mình về khả năng của LLM sau khi tương tác với nó. Các nhà nghiên cứu phát hiện rằng: khi LLM không đáp ứng kỳ vọng của con người, người dùng có thể trở nên quá tự tin hoặc thiếu tự tin về việc sử dụng chúng, dẫn đến hiệu suất kém trong các tình huống quan trọng.

Tổng quát hóa con người

Nghiên cứu do GS. Ashesh Rambachan - giáo sư trợ giảng kinh tế tại Phòng thí nghiệm Hệ thống Thông tin và Quyết định của MIT (LIDS) và các cộng sự thực hiện đã chỉ ra rằng: sự tổng quát hóa của con người - tức là khả năng dự đoán hiệu suất của một LLM dựa trên các phản hồi trước đó - rất quan trọng để đánh giá đúng khả năng của mô hình. Họ đã tạo ra một bộ dữ liệu gồm gần 19.000 ví dụ để đo lường cách con người tổng quát hóa về hiệu suất của các LLM trên 79 nhiệm vụ khác nhau.

Kết quả cho thấy, con người thường tổng quát hóa tốt hơn với các mô hình. Nhưng họ gặp khó khăn khi đánh giá hiệu suất của LLM. Các thí sinh khảo sát có xu hướng dự đoán hiệu suất của LLM kém chính xác hơn so với việc đánh giá hiệu suất của con người. GS. Rambachan cho rằng: “Sự tổng quát hóa của con người có thể bị phá vỡ khi áp dụng cho LLMs, vì các mô hình này không thể hiện các mẫu chuyên môn rõ ràng như con người”.

Đo lường sự không phù hợp

Con người cũng có xu hướng điều chỉnh niềm tin của họ về LLM khi mô hình trả lời sai hơn khi nó trả lời đúng. Nhiều người cũng cho rằng, hiệu suất của LLM trên các câu hỏi đơn giản không ảnh hưởng nhiều đến hiệu suất của nó trên các câu hỏi phức tạp hơn. Trong những tình huống sự phản hồi không chính xác được coi trọng, các mô hình đơn giản có thể vượt qua các mô hình tinh vi như GPT-4.

Một lý do cho sự kém hiệu quả trong việc tổng quát hóa các LLM là do những mô hình này còn mới mẻ, và con người có ít kinh nghiệm tương tác nó hơn so với việc tương tác người - người. GS. Rambachan cho rằng, việc tương tác nhiều hơn với LLM có thể giúp cải thiện khả năng tổng quát hóa của con người về chúng. Nghiên cứu hướng đến có thể cải thiện về niềm tin của con người khi tương tác với LLM và cách tổng quát hóa có thể được tích hợp vào việc phát triển các LLM.

Bài nghiên cứu nhấn mạnh rằng, để huấn luyện và điều chỉnh các LLM hiệu quả, cần phải xem xét cách con người tổng quát hóa về các mô hình này. Bộ dữ liệu các nhà nghiên cứu tạo ra có thể trở thành tiêu chuẩn để so sánh hiệu suất của các LLM liên quan đến hàm tổng quát hóa của con người, từ đó giúp cải thiện mô hình trong các tình huống thực tế.

Alex Imas - giáo sư khoa học hành vi và kinh tế tại Trường Kinh doanh Booth của Đại học Chicago cho rằng, nghiên cứu của MIT có 2 đóng góp quan trọng. Thứ nhất, nó nêu bật vấn đề khi triển khai LLM cho các mục đích chung, nếu người dùng không hiểu rõ khi nào LLM sẽ chính xác hay thất bại, họ có thể gặp khó khăn trong việc tiếp tục sử dụng chúng. Thứ hai, nghiên cứu cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách các mô hình xử lý các vấn đề và cho thấy liệu LLM có "hiểu" các vấn đề mà chúng giải quyết hay không. 

(Theo: MIT News)