Nhà tâm lý học và khoa học hành vi Gerd Gigerenzer - Giám đốc Trung tâm Harding xem xét khả năng nhận thức rủi ro tại Đại học Potsdam ở Đức, cho biết các thuật toán này có thể đang thay đổi thế giới và cả hành vi của con người theo cách mà không ai lường trước được. Trước đây khi còn là giám đốc của Trung tâm Nhận thức và Hành vi Thích ứng tại Viện Phát triển Hành vi Max Planck, ông đã tiến hành nghiên cứu về cách mọi người đưa ra lựa chọn khi đối mặt với bất trắc trong hàng thập kỷ. 

Trong cuốn sách mới nhất của mình, “How to Stay Smart in a Smart World”, TS. Gigerenzer cho thấy cách các thuật toán đang dần định hình tương lai của con người, và tại sao cần ghi nhớ rằng chúng không phải là con người.

Xử lý những biến cố là công việc của bộ não con người

- Ngày nay, thuật ngữ “thuật toán” đã trở thành một từ phổ biến. Vậy “thuật toán” là gì?

Đó là thứ có trường nghĩa rất rộng, vì vậy, chúng ta cần xác định rõ thuật toán đang được nhắc đến là gì. Một trong những kết luận trong nghiên cứu của tôi tại Viện Max Planck là nếu bạn có một nhiệm vụ cố định với yêu cầu rõ ràng, thì các thuật toán phức tạp, chẳng hạn như mạng neuron sâu, chắc chắn hiệu suất hơn con người. Ví dụ như trò cờ vua và cờ vây. 

Nhưng nếu bạn có một vấn đề phức tạp và có tính biến thiên, ví dụ: dự đoán một loại virus như virus corona, hãy tránh xa các thuật toán phức tạp. Xử lý những biến cố là công việc của bộ não con người, khi đó, nó sẽ xác định một đến hai yếu tố quan trọng và bỏ qua phần còn lại. Đó không phải điều mà các thuật toán có thể giải quyết được. Tôi gọi đây là “nguyên tắc thế giới cân bằng” và nó đóng vai trò như là manh mối đầu tiên về khả năng của AI. Và để tận dụng tối đa tiềm năng của AI, chúng ta phải làm cho mọi thứ trở nên dễ phỏng đoán hơn.

- Việc có thể hiểu cách các thuật toán này đưa ra quyết định có lợi ích gì không?

Tính minh bạch của thông tin là vô cùng quan trọng và tôi tin rằng nó nên thuộc về quyền của con người. Nếu thông tin minh bạch, bạn có thể làm việc dựa trên chúng và tự xử lý thông tin thay vì dựa vào một thuật toán có thể ví như một nhóm công nhân được trả lương thấp. Vì vậy, chúng ta cần biết khi nào thì nhận định của con người là cần thiết và hiệu quả hơn.

“Chúng ta là khách hàng và có quyền kiểm soát”

- Tại sao ngài đưa ra nhận định “công nghệ kỹ thuật số có thể dễ dàng nghiêng cán cân về phía các hệ thống chuyên quyền”? Điều này có gì khác biệt so với công nghệ thông tin trong quá khứ?

Những lời này là hoàn toàn có căn cứ. Trong số tất cả những lợi ích mà công nghệ kỹ thuật số mang lại, một trong những mặt tối là ta có khả năng bị giám sát. Hiện nay mọi người thường không đọc chính sách bảo mật, vậy nên họ nhận thức được nguy cơ này. Tuy nhiên, chính sách bảo mật cũng được thiết kế để người đọc không hiểu rõ; chúng quá dài và phức tạp. Đã đến lúc chúng ta cần phải lấy lại quyền kiểm soát. 

- Vậy chúng ta cần phải nhận thức được điều gì để trở nên “sáng suốt” trước nguy cơ này?

Hãy nghĩ về một quán cà phê miễn phí gần chỗ của bạn. Mọi người đến đó vì nó miễn phí, và tất cả các quán cà phê khác đều phải đóng cửa. Khi đó, bạn không còn lựa chọn nào khác, nhưng ít nhất bạn cũng được uống cà phê miễn phí và có không gian để vui vẻ trò chuyện với bạn bè. Tuy nhiên, những chiếc micro sẽ được đặt trên bàn và máy quay sẽ được gắn trên tường, để ghi lại những điều bạn nói ra, từng từ và với ai, rồi gửi đi để phân tích. Vô số nhân viên phục vụ sẽ trực chờ để vọt ra và cung cấp cho bạn các sản phẩm đã được tính toán để phù hợp với bạn. Đó đại khái là thứ mà bạn trải nghiệm khi sử dụng Facebook, Instagram hoặc các nền tảng khác. 

Trong quán cà phê này, bạn không phải là khách hàng. Bạn là sản phẩm. Vì vậy, chúng ta cần có một quán cà phê nơi chúng ta được phép trả tiền cho dịch vụ mà mình muốn, để được làm một khách hàng đúng nghĩa.

Chúng ta đã chứng kiến toàn bộ cơ sở dữ liệu xung quanh quảng cáo được cá nhân hóa này được đưa vào cơ sở dữ liệu trên internet. Và có vẻ như sẽ cần một số biện pháp can thiệp cứng rắn để ngăn chặn điều đó. Bạn nghĩ chúng ta sẽ đi xa đến đâu trong thập kỷ tới hoặc trong tương lai xa hơn trong lĩnh vực công nghệ, trí tuệ nhân tạo và giám sát?

Nói chung, tôi hy vọng rằng mọi người sẽ nhận ra và cân nhắc việc cung cấp thông tin cá nhân và quyết định cá nhân cho các công ty công nghệ để họ có thể sử dụng và kiếm lời từ việc cho chạy quảng cáo. Chúng ta trả tiền cho dịch vụ và đó là lý do tại sao chúng ta là khách hàng và có quyền kiểm soát. Điều thực sự nguy hiểm hơn nữa đó là ngày càng nhiều người sẵn sàng đánh đổi sự riêng tư đó để nhận lấy sự tiện lợi mà các dịch vụ miễn phí đó cung cấp.

- Nhưng khi mọi thứ đều quá tiện lợi, tôi thấy thật khó để ngồi lại và đọc hết các chính sách về quyền riêng tư và nghiên cứu về những thuật toán đang ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của tôi. Làm thế nào để tôi có đủ động lực để làm điều đó?

Hãy bắt đầu bằng việc suy nghĩ để tìm ra giải pháp. Chúng ta cần lưu ý đến một cơ chế mà các nhà tâm lý học gọi là sự “tăng cường gián đoạn”. Bạn nhận được sự củng cố, chẳng hạn như lượng “Like”, nhưng bạn không bao giờ biết khi nào bạn sẽ nhận được nó. Mọi người tiếp tục quay lại nền tảng và kiểm tra lượt “Like” của họ. Điều đó thực sự tác động lên tâm lý và khiến người dùng lệ thuộc. 

Tôi nghĩ điều quan trọng là mọi người cần phải hiểu rõ những cơ chế như này và cách một người trở nên phụ thuộc. Khi đó, bạn sẽ có thể lấy lại quyền kiểm soát “cuộc chơi” nếu muốn.

(Theo Kanebridgenews)

Tắt sóng 2G là một chủ trương lớn của Bộ TT&TT và đã được định hướng từ năm 2019. Thời gian qua, Bộ TT&TT và các doanh nghiệp di động đã thực hiện nhiều giải pháp để thúc đẩy tắt sóng 2G, trong đó, các giải pháp chuyển đổi thuê bao di động 2G sang sử dụng smartphone; phát triển hạ tầng di động băng rộng đã đạt được kết quả đáng kể.

Theo chỉ đạo của Bộ TT&TT, kế hoạch tắt sóng 2G từ năm 2023 đến ngày 15/9/2024, Sở Thông tin và Truyền thông Lạng Sơn đã gửi văn bản đến các địa phương, doanh nghiệp viễn thông di động nhằm phổ biến thông tin về lộ trình dừng công nghệ 2G, phổ cập điện thoại thông minh để thúc đẩy kinh tế số, xã hội số trên địa bàn tỉnh. 

Để thực hiện lộ trình dừng công nghệ 2G, Bộ TT&TT đã chỉ đạo các nhà mạng di động phải triển khai hạ tầng mạng 4G, đảm bảo có vùng phủ thay thế các trạm thu phát vô tuyến 2G đã tắt tại tất cả khu vực thực hiện tắt sóng. Đồng thời, người dân đang sử dụng các máy điện thoại 2G Only cần chủ động hoặc tiếp cận các chương trình hỗ trợ của doanh nghiệp di động, thực hiện chuyển đổi sang máy điện thoại 4G để đảm bảo tiếp tục sử dụng dịch vụ di động.

Chia sẻ với VietNamNetvề vấn đề này, ông Nguyễn Trọng Hùng, Giám đốc Sở Thông tin và Truyền thông Lạng Sơn, cho biết sau khi có chỉ đạo từ Bộ TT&TT, Sở Thông tin và Truyền thông Lạng Sơn đã triển khai lộ trình dừng cung cấp công nghệ di động 2G trên địa bàn tỉnh.

Trước khi Bộ TT&TT chỉ đạo tắt sóng 2G, Lạng Sơn có khoảng 120.000 thuê bao 2G Only. Trong thời gian qua, tỉnh đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hướng dẫn người dân chuyển đổi từ thiết bị sử dụng công nghệ 2G Only sang thiết bị sử dụng công nghệ 4G, 5G.

Lạng Sơn đã huy động cả bộ máy chính quyền cùng vào cuộc, phấn đấu trở thành địa phương đầu tiên của cả nước tắt sóng 2G để đưa người dân lên 4G.

Sau những động thái quyết liệt của chính quyền và doanh nghiệp, đến thời điểm này, Lạng Sơn chỉ còn khoảng 39.500 thuê bao di động đang sử dụng công nghệ 2G Only, chủ yếu là của Viettel, VNPT và MobiFone, trong đó nhiều nhất là thuê bao của Viettel khoảng 33.000. 

Hiện Sở Thông tin và Truyền thông cũng đã đề xuất với Cục Viễn thông chỉ đạo các doanh nghiệp cung cấp thiết bị di động thông minh vào cuộc nhằm kịp thời hỗ trợ người dân trên địa bàn tỉnh chuyển đổi thiết bị 2G. 

Ông Nguyễn Phong Nhã, Phó Cục trưởng Cục Viễn thông cho biết, với người dùng 2G chuyển sang điện thoại thông minh 4G, đây là cơ hội trải nghiệm dịch vụ mới, các dịch vụ từ trước đến nay chưa được dùng. Người sử dụng có thể vào mạng, sử dụng dịch vụ hành chính công của Nhà nước từ ứng dụng trên smartphone thay vì vào website. Đây là cơ hội để người dân tiếp cận dịch vụ số, dần dần hình thành xã hội số, với mục tiêu tạo điều kiện cho người sử dụng tiếp cận công nghệ mới. 

Việc dừng công nghệ 2G là cơ hội tốt cho người sử dụng làm quen với dịch vụ trên môi trường số. Những đối tượng sử dụng ở các thành phố lớn, thị trấn, thị xã, tiếp nhận thông tin đầy đủ và tương đối sẵn sàng chuyển sang smartphone. Nhưng với những người vùng sâu vùng xa, biên giới, hải đảo, người già, trẻ em, những người không có cơ hội tiếp cận thông tin đầy đủ như lớp trẻ, công tác truyền thông của nhà mạng, cơ quan quản lý nhà nước, đơn vị thuộc Bộ TT&TT cần được tăng cường.

Ông Nguyễn Phong Nhã cho biết, các nhà mạng cũng đã có giải pháp để hỗ trợ người dân chuyển từ 2G lên 4G. Bộ TT&TT cũng đã làm việc với UBND các tỉnh, thành phố, đề nghị các Sở TT&TT đề xuất với UBND sử dụng nguồn vốn, tài trợ hợp pháp trên địa bàn để phối hợp với nhà mạng hỗ trợ người dân khi tắt sóng 2G và hiện đã có một số tỉnh đã triển khai nội dung này.

Ông Nguyễn Thành Phúc, Cục trưởng Cục Viễn thông cho rằng, với quyết tâm đi đầu trong việc tắt sóng 2G và đưa tất cả người dân lên 4G là động lực mạnh mẽ để Lạng Sơn thực hiện mục tiêu xây dựng chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Ông Nguyễn Thành Phúc cũng đề nghị chính quyền địa phương vào cuộc mạnh mẽ để tắt sóng 2G thúc đẩy mục tiêu chuyển đổi số quốc gia. 

Theo thống kê của Cục Viễn thông, hiện vẫn còn khoảng 11 triệu thuê bao 2G Only, nếu các nhà mạng và chính quyền ở các tỉnh, thành không vào cuộc mạnh mẽ sẽ khó hoàn thành mục tiêu tắt sóng 2G với hạn cuối cùng vào ngày 15/9/2024.