Người Việt chưa có thói quen đọc sách từ nhỏ

Theo chị Phan Lê Hải Linh – sáng lập Thư viện Cánh Diều (thư viện hướng tới việc hình thành thói quen đọc sách cho trẻ em từ 3-11 tuổi), rào cản trong việc phát triển văn hoá đọc ở Việt Nam nằm ở việc người Việt chưa hình thành được thói quen đọc sách ngay từ khi còn nhỏ.

Thói quen đọc sách không thể hình thành trong ngày một, ngày hai mà phải có từ khi còn nhỏ (Ảnh: Thư viện Cánh diều).

“Phát triển văn hoá đọc không phải là chúng ta cứ hô hào quyên góp xây dựng thật nhiều tủ sách, thư viện…. Nếu một người không có thói quen đọc sách dù họ có ở cạnh một thư viện có rất nhiều sách cũng không bao giờ đọc, có được cho tặng nhiều sách cũng không có ý nghĩa gì”, chị Phan Lê Hải Linh chia sẻ.

Chị Linh cho hay, thói quen đọc sách không thể hình thành trong ngày một, ngày hai. “Tôi biết có những người là bạn bè mình, khi trưởng thành và có nhiều trải nghiệm hiểu được tầm quan trọng của việc đọc sách – nghĩa là có sự thay đổi tích cực về nhận thức. Thế nhưng, từ nhận thức đến hành động và hình thành thói quen là cả một quãng đường rất dài, cần sự bền bỉ liên tục”, chị Linh chia sẻ thêm.

Đồng quan điểm, bà Khúc Thị Hoa Phượng – Giám đốc NXB Phụ nữ, rào cản lớn nhất, đầu tiên chính là người Việt Nam không có thói quen đọc sách. “Thời phong kiến, số ít đọc sách để thi cử, cốt đỗ đạt để làm quan. Khi đất nước được độc lập, cả xã hội lo thoát nghèo, phát triển kinh tế, chưa chú trọng và đầu tư theo chiều sâu cho văn hóa, trong đó có văn hóa đọc. Người dân chưa nhận nhận thức đầy đủ về vai trò của sách trong việc nâng cao dân trí, xây dựng xã hội văn minh”, bà Khúc Thị Hoa Phượng bày tỏ. 

Chị Phan Lê Hải Linh đọc sách cho các em nhỏ (Ảnh: Thư viện Cánh diều).

Thứ nữa, do điều kiện kinh tế, dân trí ở các vùng miền không đồng đều: khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc,… ít có điều kiện tiếp cận với sách. Thêm vào đó, theo người đứng đầu NXB Phụ nữ, nhận thức của các nhà lãnh đạo chưa thấy được vai trò của văn hóa đọc trong việc nâng cao dân trí, xây dựng xã hội học tập, xây dựng và phát triển địa phương… nên chưa thực sự quan tâm. Nhiều địa phương mới dừng ở phong trào, chưa đi được vào chiều sâu, chưa phát huy được vai trò của trí thức tại địa phương trong việc phát triển văn hóa đọc…

Và trẻ em hiện nay bị “ép” học quá nhiều, không còn thời gian cho việc đọc sách, dù các em đều thích đọc sách. Rào cản cuối cùng theo bà Khúc Thị Hoa Phượng chính là sự cạnh tranh của các phương tiện nghe nhìn, các thiết bị điện tử,… khiến sách không còn là lựa chọn hàng đầu của người dân, nhất là giới trẻ.

“Đây là rào cản mang tính thời đại nên rất cần có những chương trình giáo dục để người dân tự biết cân bằng, tự biết điều chỉnh để có ý thức tự trang bị tri thức từ sách và có ý thức xây dựng, phát triển văn hóa đọc”, bà Khúc Thị Hoa Phượng nói.

Nền tảng văn hóa đọc của xã hội đang ở xuất phát điểm rất thấp

'Cửu vạn sách' Đỗ Tiến Thành nhận mình dù là người ngoại đạo, ít liên quan đến lĩnh vực giáo dục, sách vở nhất, góc nhìn của cá nhân anh đến từ rất nhiều hoạt động tại thực địa. Những nghiên cứu thực nghiệm của Sách hóa nông thôn trong nhiều năm cho thấy "khó khăn lớn nhất của chúng ta bắt nguồn từ nền tảng văn hóa đọc của xã hội đang ở xuất phát điểm rất thấp".

Điều đó không chỉ thể hiện ở số lượng sách đọc trên đầu người dân, sự quan tâm đến văn hóa đọc nói chung của xã hội, mà còn nằm ở những chính sách khuyến đọc của Nhà nước còn rất thiếu và mỏng, ngành xuất bản còn non yếu…

Một vấn đề khác, theo anh Thành, khi văn hóa đọc đang được nhen nhóm phải đối mặt với một cơn bão khác đó là thời đại công nghệ đang phát triển như vũ bão từng ngày kéo đi phần lớn các độc giả với việc đọc, xem tiện lợi trên thiết bị công nghệ.

"Những năm gần đây, văn hóa đọc đã có những phát triển rõ rệt nhờ vào sự chung tay của cộng đồng. Tuy nhiên, chúng ta đang ở những viên gạch đặt móng đầu tiên của ngôi nhà, nếu như ngành văn hóa, giáo dục không có những chuyển biến mạnh mẽ để đồng hành cùng cộng đồng với những chính sách cụ thể, nhưng hành động thiết thực", anh Thành chia sẻ.

Tình Lê

Bài 2: Làm gì để người trẻ hứng thú với sách

‘Cửu vạn sách’ gieo mầm văn hoá đọc

Là kỹ sư với bao bận rộn nhưng anh Đỗ Tiến Thành vẫn dành thời gian đi xin sách, tặng sách, đọc sách dạo tại các trường học và khuyến đọc, biệt danh Thành 'cửu vạn sách' ra đời từ đó.

Nhà thơ Nguyễn Phong Việt.

Tuy nhiên, Nguyễn Phong Việt chia sẻ, công việc chính của anh là viết báo và làm truyền thông. Với anh, thơ ca cũng giống như một loại hình giải trí, như chúng ta nghe nhạc, đọc sách, hay tận hưởng một không gian nào đó thật thư thái. Một trong những nét đặc thù lớn nhất của thơ ca là sự cô đọng về mặt cảm xúc, đôi khi nó chỉ là một câu, một khổ thơ nhưng với rất nhiều người đọc cảm giác gần như cả câu chuyện của họ, có khi chính cả quãng đời của họ diễn tả chỉ bằng từng ấy câu thơ.  

“Câu chữ ngắn gọn xúc tích, giá trị lớn nhất của thơ ca nằm ở chỗ đôi khi chỉ bằng một vài từ, một vài chữ chúng ta có thể nói lên hết tâm tư, câu chuyện cũng như tình cảm của một con người. Cuộc sống thời đại 4.0 hiện nay, chúng ta có quá nhiều mục tiêu, những giá trị chúng ta phải theo đuổi trong cuộc sống thơ ca theo một cách nào đó chính là một khoảng lặng để chúng ta sống chậm lại, khiến ta nhẹ nhàng và nhìn thấu một phần nào đó những suy nghĩ và nhận thức của bản thân.

Thơ ca giống như sự xoa dịu tâm hồn của con người, có những người tìm thấy ở đó một sự đồng cảm nhưng có những người lại nhìn thấy những nỗi đau buồn những sự dằn vặt trước đó của họ. Nhưng dù bạn đọc thơ bạn được xoa dịu hay nhìn lại những nỗi đau thì thơ ca cũng có giá trị nhất định. Hầu hết những người yêu thơ đều là những người có đời sống nội tâm phong phú”, nhà thơ Nguyễn Phong Việt chia sẻ. 

Nguyễn Phong Việt thừa nhận, so với các nhà thơ khác, anh là người viết ít nhưng khi viết anh để cảm xúc dẫn dắt câu chữ chứ không đặt mục tiêu phải viết vì điều này, hay điều kia. Bởi theo Nguyễn Phong Việt, đó là sự thúc ép câu chữ chứ không đại diện cho cảm xúc của chính bản thân mình. “Khi tôi viết bài thơ của mình, tôi rất mệt, nó giống như mình review lại những cảm xúc của mình đã trải qua. Nhiều độc giả đọc thơ của tôi xong có phản hồi lại họ rất đau khổ. Vậy thì khi tôi viết, nó sẽ đau khổ biết nhường nào. Bạn đọc đau 1, tôi đau 10”, nhà thơ Nguyễn Phong Việt chia sẻ. 

'Gia tài' thơ ca của Nguyễn Phong Việt.

Giống như bất cứ người viết nào, Nguyễn Phong Việt thừa nhận anh cũng thường xuyên bị bí câu từ. Những lúc khó khăn như vậy, anh thường gác lại đề chờ cảm xúc tới. “Có câu chữ mình không muốn dùng, nhưng phải đưa vào vì nó vần với câu trước. Tôi cảm thấy viết như vậy không được thoải mái. Vậy nên viết tự do phù hợp với tôi hơn. Đó cũng là lý do tôi ngưỡng mộ các tác giả làm thơ theo thể, theo niêm luật”, Phong Việt chia sẻ. 

Yêu phong cách thơ tự do nhưng Nguyễn Phong Việt lại bảo, anh tâm đắc nhất là Truyện Kiều của Nguyễn Du. Anh nói: “Với Việt, rất nhiều lần bế tắc câu chữ, Việt tìm thấy nhiều từ thú vị trong Truyện Kiều. Nếu có thời gian, bạn hãy tìm về Kiều, chắc chắn có thể tìm được vốn liếng ngôn ngữ trong đó”.

Tình Lê  

Bí quyết nuôi dạy con thành công của mẹ CEO Youtube

Những phương pháp giáo dục con và học sinh của nhà giáo dục nổi tiếng thế giới Esther Wojcicki được đúc kết trong cuốn sách vừa ra mắt 'Làm thế nào để nuôi dạy con thành công'.

Yann LeCun, từng được trao Giải thưởng Turing, nằm trong số những người đặt nền móng cho sự phát triển và được coi là "bố già AI", lập tức đáp trả. "Hãy tham gia xAI nếu bạn có thể chịu đựng một ông chủ: Tuyên bố việc bạn đang làm sẽ được giải quyết vào năm tới (không có áp lực); Tuyên bố việc bạn đang làm sẽ hủy diệt loài người và cần dừng lại trong 6 tháng; Tuyên bố sẽ theo đuổi sự thật một cách nghiêm ngặt nhất nhưng lại đưa ra thuyết âm mưu điên rồ trên nền tảng của mình", nhà khoa học trưởng về AI tại Meta nói.

Đi nhiều nước và làm việc với nhiều đối tác, tôi phải công nhận một điều: người Việt Nam rất thông minh, nhanh nhạy và nhiệt huyết. Chúng ta không ngại cạnh tranh, thậm chí luôn sẵn sàng cho việc này. Tuy nhiên, thay vì cạnh tranh về mặt cải tiến sản phẩm hoặc dịch vụ, người Việt, dù trong nước hay ở những nước tôi biết, thường tập trung cạnh tranh về giá. Xét về mặt thị trường, điều này không hề sai, nếu không muốn nói là rất tốt cho người tiêu dùng. Tuy nhiên, xét về vĩ mô, điều này không tốt cho sự phát triển của cả ngành.

Ví dụ những cửa hàng bán lẻ nhu yếu phẩm Việt Nam tại Nhật, biên lợi nhuận gộp thường bằng một nửa trung bình ngành, biên lợi nhuận sau thuế còn thấp hơn. Các cửa hàng bán nhu yếu phẩm nước khác thường duy trì biên lợi nhuận gộp ở mức cao. Kết quả là khá ít cửa hàng của Việt Nam có thể mở rộng thành chuỗi do có ít lãi để tái đầu tư; còn chuỗi bán đồ ăn của các nước khác có khá nhiều. Lý do: họ biết "nhìn nhau mà sống".

Tương tự, một người bạn của tôi ở Pháp cũng vừa phải nhượng lại quán ăn bán đồ Việt Nam. Vài ba năm đầu, việc kinh doanh rất tốt do đây là quán duy nhất bán đồ Việt Nam trong thị trấn. Tuy nhiên, doanh thu đi xuống rõ kể từ khi có một quán Việt Nam khác cũng được mở, với menu tương đương và giá rẻ hơn 15%.

Quay trở lại Việt Nam, việc cạnh tranh về giá có thể thấy rõ ở nhiều sản phẩm. Biểu hiện rõ rệt nhất có lẽ là tình trạng mua bán hàng online, khi mà việc inbox hỏi giá được đánh giá là "đặc sản Việt Nam". Ngoài chuyện tăng tương tác, tiếp cận khách hàng, còn một lý do quan trọng là các chủ shop thường lo sợ nếu công khai giá, các đối thủ cạnh tranh sẽ ra giá rẻ hơn để "cướp khách". Hoặc gần đây một ứng dụng giao đồ ăn đã phải đóng cửa chủ yếu bởi lý do tương tự, họ đã giảm giá dịch vụ tới mức không thể cầm cự được.

Theo kinh tế học, giảm giá thành sẽ rất tốt trong việc khuyến khích cầu. Tuy nhiên, cũng theo kinh tế học, giảm giá bán sẽ làm giảm giá trị thặng dư, doanh nghiệp sẽ đóng ít thuế hơn cho nhà nước và sẽ có ít ngân sách để phân bổ vào nghiên cứu và phát triển (R&D). Đây là lý do nhiều MNC chọn không tham gia vào cuộc chơi giảm giá.

Với những doanh nghiệp lớn trên thế giới, chi tiêu cho R&D thường chiếm 3-5% doanh thu. Nếu nói về ngành, con số này cao nhất ở ngành công nghệ sinh học với 30%; những ngành như bán dẫn, phần mềm... con số cũng dao động trong khoảng 15-20%. Nếu nói về giai đoạn phát triển, giai đoạn phát triển ban đầu và giai đoạn chuyển mình (sau khi đã mở rộng và cần thêm sản phẩm hoặc thị trường mới) thường yêu cầu chi tiêu cho R&D nhiều, với khoảng 20% doanh thu.

R&D là một định nghĩa khá rộng, bao trùm sản phẩm, phương thức sản xuất lẫn thị trường; trong đó việc nghiên cứu phương thức sản xuất thường ít được nói tới nhất, giữ kín nhất vì nó giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Ví dụ: phương thức sản xuất của các MNC đã tiến từ OEM, qua ODM và tới OBM.

OEM là nhà sản xuất mặt hàng gốc, hoặc gọi nôm na là gia công. Đây thường là những doanh nghiệp đầu tư vào trang thiết bị, phụ trách về nguyên vật liệu và sản xuất theo yêu cầu của bên đặt hàng. OEM thường không dễ xoay xở khi có biến động về sản phẩm hoặc thị trường. Đây cũng thường là bên có biên lợi nhuận thấp nhất trong chuỗi giá trị.

Trên OEM là ODM, nghĩa là nhà thiết kế sản phẩm gốc. Đây là những doanh nghiệp sử dụng nhiều chất xám, chuyên biến ý tưởng thành những nguyên mẫu. Sau khi nguyên mẫu được chấp nhận, bước khó nhất của ODM là làm thế nào để sản xuất đại trà nguyên mẫu này, bao gồm cả việc tìm kiếm và quản lý chất lượng OEM. ODM thường là bên có biên lợi nhuận cao nhất, nhưng doanh thu thua xa OEM hoặc OBM.

ODM thường sẽ nhận đơn đặt hàng về yêu cầu sản phẩm từ OBM, chính là nhãn hàng người tiêu dùng quen thuộc. OBM chính là "trùm cuối" và quản lý mọi khâu, từ nghiên cứu, sản xuất cho tới người tiêu dùng. Trùm cuối này sẽ có doanh thu và biên lợi nhuận rất cao, và biên lợi nhuận này sẽ được đầu tư vào các công việc tìm kiếm, làm việc và quản lý OEM, ODM. Các công việc này có thể được làm thành quy trình, và quy trình này có thể được áp dụng khi nhãn hàng muốn phát triển ở một thị trường mới, một quốc gia mới. Đây là điều gần như không thể với OEM hoặc ODM.

Quay trở lại câu chuyện người bạn của tôi. Các MNC ngại khi phải cạnh tranh với những doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam không phải do họ không thể; trái lại, họ hoàn toàn có thể, và có khả năng bóp nghẹt những đối thủ nhỏ hơn. Tuy nhiên, nếu điều này xảy ra, sẽ có ít sản phẩm mới được tung ra thị trường, và người chịu thiệt cuối cùng chính là người tiêu dùng. Do đó, biên lợi nhuận ở một mức độ hợp lý nên được người tiêu dùng hoan nghênh.

Phạm Trung Tuấn