'Áo lót mặc trong, ai ngắm mà phải đẹp?'

Nhiều độc giả được tiếp cận với tác phẩm của Gabriel García Márquez sau khi chúng được dịch sang tiếng Anh. Ảnh: PRH.

Các dịch giả đã đưa nhiều tác phẩm từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, đưa các nhà văn viết sách tiếng Malayalam vào thế giới tiếng Hindi, đưa tên tuổi Pushkin hay Isabel Allende vào thế giới tiếng Bengal. Một bản dịch kém có thể giết chết tình yêu của độc giả dành cho một cuốn sách. Một bản dịch hay thổi luồng sinh khí mới vào các tác phẩm của những nhà văn được yêu thích.

“Dịch một cuốn sách là bước vào mối quan hệ với nó, tiếp cận và đồng hành cùng nó, hiểu rõ từng từ một và tận hưởng sự thoải mái khi đồng hành cùng nó”, tác giả kiêm biên dịch viên Jhumpa Lahiri đã viết trong cuốn Translating Myself and Others(2022).

AI xâm lấn thế giới dịch thuật

Nhưng liệu dịch thuật còn là công việc của con người trong bao lâu nữa? Các cuộc tranh luận về AI và công cụ dịch tự động đã diễn ra rất sôi nổi trong năm nay. Một tháng trước, Veen Bosch & Keuning, nhà xuất bản lớn nhất Hà Lan, đã công bố kế hoạch thử nghiệm công cụ dịch AI cho một số lượng hạn chế các đầu tiểu thuyết thương mại.

Gã khổng lồ trong ngành xuất bản HarperCollins cũng đã đề nghị các tác giả cho phép sử dụng "một số đầu sách phi hư cấu nhất định" để phát triển các Mô hình ngôn ngữ học AI (LLM) cho Microsoft. Sự lo ngại ngày càng lan rộng rằng một ngày nào đó các mô hình AI này có thể khiến các tác giả và biên dịch viên trở nên lỗi thời.

Trong khi một số độc giả vẫn ưa thích bản dịch của con người, thì một số tín đồ AI cho rằng không phải tất cả bản dịch của con người đều hay và một bản dịch kém có thể giết chết một cuốn tiểu thuyết hoặc một tập thơ. Ngoài ra, bản dịch của con người tốn thêm thời gian và có thể gây tốn kém cho các nhà xuất bản. Còn AI, nếu các mô hình LLM tiến triển đúng hướng, có thể ngay lập tức mở ra một thế giới văn học hoàn toàn mới cho độc giả.

Ngay cả đối với những nhà xuất bản ưa thích các chuyên gia con người đóng góp cho họ nhiều tác phẩm sáng tạo hơn, thì họ cũng khó có thể cưỡng lại sự cám dỗ sử dụng bản dịch AI cho sách giáo khoa và sách phi hư cấu cơ bản.

Vào tháng 1 năm 2024, Hiệp hội Tác giả đã tiến hành một cuộc khảo sát, đăt ra câu hỏi với 11.500 thành viên của họ (tác giả, họa sĩ minh họa và biên dịch viên) về quan điểm đối với tác động của AI trong ngành công nghiệp sáng tạo. Kết quả cho thấy cả quan điểm tích cực và tiêu cực đối với bản dịch AI. Hơn một phần ba số biên dịch viên (37%) được thăm dò cho biết họ đã thử nghiệm các công cụ AI, 36% biên dịch viên đã mất việc vì AI và 77% tin rằng dịch máy sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến thu nhập của họ.

Liệu LLM và máy móc có thể dịch trực quan như con người không? Trong khi AI đang ở giai đoạn đầu, với một số nội dung dịch còn sai hoặc gây hiểu lầm, hay còn một số trục trặc kỹ thuật, thì chúng đang được cải thiện và khi được nâng cấp, có thể sẽ được áp dụng trên toàn giới doanh nghiệp.

Khi dịch thuật không chỉ là dịch thuật

Mối đe dọa này đối với sinh kế của các dịch giả xuất hiện vào thời điểm đang có nhiều giải thưởng dịch thuật hơn và công việc mà họ làm ngày càng được đánh giá cao hơn, cả hữu hình và vô hình. Trong khi AI xử lý các thông tin đầu vào như một trò chơi ô chữ, quét kho dữ liệu để tìm ra câu trả lời đúng, thì một số kỹ năng riêng của dịch giả, như sự sáng tạo, lựa chọn khéo léo, hiểu ý định của tác giả, hoàn toàn là sản phẩm của kiến thức và kinh nghiệm.

Thành công của Flightscó sự góp sức của dịch giả Jennifer Croft. Ảnh: Amazon.

Và với tư cách là đại sứ cho các tác giả và sách, không có mô hình AI nào có thể thay thế được hình ảnh và vai trò của dịch giả. Vai trò của dịch giả không chỉ dừng ở văn bản. Jennifer Croft, người dịch các tác phẩm từ tiếng Ba Lan, tiếng Ukraine và tiếng Tây Ban Nha sang tiếng Anh, đã dành gần một thập kỷ để đưa cuốn tiểu thuyết năm 2007 Flights của Olga Tokarczuk, tác phẩm giành giải Man Booker International, tới các nhà xuất bản.

"Tôi thường là người đi giới thiệu những cuốn sách đó, đóng vai trò như một người đại diện cho các tác giả mà tôi đang dịch. Đó là một phần của dịch thuật mà tôi nghĩ hầu hết đều không biết đến", Croft chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn.

Người dịch thuật cũng chính là một nhà văn khi quá trình dịch gắn liền mật thiết với cảm xúc, trí tưởng tượng và trải nghiệm cơ thể. Charles Simic, nhà thơ người Mỹ gốc Serbia mất năm 2023, từng chia sẻ rằng dịch thuật là “một hành động của tình yêu, một hành động của sự đồng cảm cao nhất”.

Đối với Daisy Rockwell, một dịch giả nổi tiếng với kinh nghiệm làm việc cùng nhiều tác giả như Upendranath Ashk và Geetanjali Shree, dịch giả và tác giả là “những vũ công khiêu vũ”. Hay với dịch giả Idra Novey, khi bà đang dịch tác phẩm của nhà văn người Brazil Clarice Lispector, cảm giác “như thể tôi đang đặt lòng bàn tay của mình vào lòng bàn tay của bà ấy và có thể nghe thấy nhịp điệu của các câu văn của bà ấy khớp với nhịp điệu của chính tôi”.

Trong khi AI không thể biến mất như chưa từng xuất hiện và có rất nhiều lĩnh vực mà nó có thể là một công cụ tiết kiệm thời gian, tuy nhiên, các nhà xuất bản phải suy nghĩ về vị trí của các bản dịch AI trong đời sống sáng tạo hiện tại. Quay trở lại năm 2011, dịch giả huyền thoại Margaret Jull Costa đã nói: "Mỗi dịch giả sẽ tạo ra một phiên bản khác nhau, bởi vì bản thân họ là độc giả hoặc người nghe cũng đọc và nghe khác nhau." Còn đối với Margaret, phép màu của một bản dịch tốt là nó cũng "mới mẻ, độc đáo và quyến rũ không kém gì bản gốc".

Đọc được sách hay, hãy gửi review cho Tri Thức - Znews

Bạn đọc được một cuốn sách hay, bạn muốn chia sẻ những cảm nhận, những lý do mà người khác nên đọc cuốn sách đó, hãy viết review và gửi về cho chúng tôi. Tri Thức - Znews mở chuyên mục “Cuốn sách tôi đọc”, là diễn đàn để chia sẻ review sách do bạn đọc gửi đến qua Email: books@znews.vn. Bài viết cần gửi kèm ảnh chụp cuốn sách, tên tác giả, số điện thoại.

Trân trọng.

"Tôi và Nam Em sẽ có buổi làm việc sắp tới trong tuần này, sau đó sẽ có kết quả chính thức từ Sở Thông tin và Truyền thông TP", chồng sắp cưới Nam Em thông tin. 

Ông Cường cũng cho biết sự cố sức khỏe của Nam Em là bất khả kháng, không ai mong muốn. "Cô ấy bị rối loạn lo âu, rối loạn hoảng sợ, rối loạn lưỡng cực nên khi tâm lý bất ổn sẽ dẫn đến hành vi và lời nói không đủ chuẩn mực. Vì vậy tôi hy vọng mọi người sẽ có cái nhìn đồng cảm hơn thay vì toxic (công kích, chửi rủa - PV)", ông Cường nói thêm. 

Chồng sắp cưới của hoa khôi mong cộng đồng mạng trong thời gian chờ đợi thông tin chính thức từ Sở Thông tin và Truyền thông không đưa ra những thông tin sai lệch để câu chuyện bị đẩy đi quá xa. 

Trước đó, Sở Thông tin và Truyền thông TP HCM gửi giấy mời Nguyễn Thị Lệ Nam Em (tức Hoa khôi Nam Em - PV) lên làm việc về hoạt động cung cấp thông tin trên các tài khoản mạng xã hội của mình. 

Thời gian qua, Nam Em liên tục có những buổi livestream, thu hút chục nghìn lượt xem mỗi phiên. Trong các video, cô có những phát ngôn "bóc phốt" showbiz. Người đẹp không nhắc tên cụ thể của từng cá nhân mà chỉ nói ẩn danh.

Ông Hữu Cường - chồng sắp cưới kiêm quản lý của Nam Em - bênh vực người đẹp và đồng thời có phát ngôn gây sốc. Ở một livestream, nhân vật này khẳng định, anh và Nam Em sẽ “phá nát showbiz”. 

Điều này khiến dư luận phẫn nộ vì những phát ngôn trên đều thiếu kiểm chứng, mang tính xúc phạm. Phần đông ý kiến mong cơ quan quản lý nhanh chóng vào cuộc, xử lý kịp thời tránh vụ ồn ào tiếp diễn. 

Chiều 22/2, trong buổi họp báo định kỳ tại Trung tâm Báo chí TP.HCM, ông Nguyễn Ngọc Hồi - Phó Giám đốc Sở Thông tin và Truyền thông TP.HCM - cho biết đã nhận được tin về việc Nam Em livestream với nhiều phát ngôn gây tranh cãi.

Ông Nguyễn Ngọc Hồi xác nhận Sở đã lên kế hoạch phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan để xử lý vụ việc theo đúng quy trình và quy định của pháp luật.

Lê Minh

-  Em và người yêu quen nhau 6 năm rồi, tuy nhiên chưa bao giờ đi quá giới hạn.

TIN BÀI KHÁC

Thí sinh trúng tuyển đợt 1 nhập học (Ảnh: Việt Tiên)

Theo đó mỗi ngành 30 chỉ tiêu. Điều kiện nộp hồ sơ, thí sinh có tổng điểm của 3 môn thi của kỳ thi trung học phổ thông quốc gia năm 2019 theo tổ hợp xét tuyển, cộng với điểm ưu tiên khu vực, đối tượng (nếu có) đạt từ 16.00 điểm trở lên. Thời gian nhận hồ sơ từ ngày 09/8 đến ngày 28/8

Trường ĐH Công nghiệp thực phẩm TP.HCM dự kiến tuyển bổ sung hình thức xét học bạ. Thí sinh nộp hồ sơ xét tuyển từ nay tới 15/8. Điểm nhận hồ sơ xét tuyên bằng điểm chuẩn đợt 1 đã công bố trước đó.

Ngoài ra trường cũng dự kiến xét tuyển nguyện vọng bổ sung từ kết quả thi THPT quốc gia ở các ngành như: Công nghệ chế biến thủy sản, Khoa học thủy sản, Luật kinh tế, An toàn thông tin, Công nghệ chế tạo máy, Công nghệ kỹ thuật điện điện tử, Công nghệ kỹ thuật cơ điện tử, Công nghệ kỹ thuật điều khiển và tự động hóa, Công nghệ kỹ thuật hóa học, Công nghệ Vật liệu, Công nghệ kỹ thuật môi trường, Quản lý tài nguyên và môi trường. Mức điểm nhận hồ sơ xét tuyển nguyện vọng bổ sung bằng điểm chuẩn đợt 1 đã công bố. Thời gian nộp hồ sơ từ ngày 28/8 tới 3/9.

Trường ĐH Công nghệ Sài Gòn, tuyển bố sung 850 chỉ tiêu ở các ngành Công nghệ kỹ thuật cơ điện tử, Công nghệ kỹ thuật điện điện tử, Công nghệ kỹ thuật điện tử viễn thông, Công nghệ thông tin, Công nghệ thực phẩm, Kỹ thuật xây dựng… Thời gian nhận hồ sơ xét tuyển từ 12/8 tới 23/8.

Trường ĐH Tài nguyên và môi trường TP.HCM tuyển 795 chỉ tiêu bổ sung cho 13 ngành gồm: Địa chất học, Khí tượng và khí hậu học, Thủy văn học, Biến đổi khí hậu và phát triển bền vững, Hệ thống thông tin, Công nghệ kỹ thuật môi trường, Kỹ thuật Trắc địa - Bản đồ, Kỹ thuật tài nguyên nước, Kỹ thuật cấp thoát nước, Kinh tế tài nguyên thiên nhiên, Quản lý tổng hợp tài nguyên nước, Quản lý tài nguyên khoáng sản, Quản lý tài nguyên và môi trường biển đảo. Điểm nhận hồ sơ xét tuyển bổ sung 14. Thời gian nhận hồ sơ từ 19-26/8.

Trường ĐH Kinh tế - Tài chính TP.HCM tuyển hình tức xét tuyển học bạ lớp 12 đến ngày 20/8 đối với 20 ngành đào tạo trình độ đại học. Điều kiện là học sinh tốt nghiệp THPT (hoặc tương đương); Tổng điểm trung bình cả năm lớp 12 của ba môn trong tổ hợp môn xét tuyển đạt từ mức điểm trúng tuyển đợt 1.

Trường ĐH Đà Nẵng gồm: Trường ĐH Sư phạm tuyển 350 chỉ tiêu, Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật tuyển 75, Phân hiệu tại Kon Tum chuyển 260, Viện nghiên cứu và đào tạo Việt - Anh tuyển 50, Khoa công nghệ thông tin và truyền thông tuyển 40. Điểm nhận hồ sơ học bạ là tổng 3 môn theo tổ hợp >=15,00…

Lê Huyền

Nhiều trường đại học đã bội thu thí sinh nhập học

- Sau công bố điểm chuẩn, một số trường yêu cầu thí sinh nộp giấy chứng nhận kết quả thi THPT quốc gia, một số trường cho thí sinh nhập học ngay. Tới nay, nhiều trường đại học đã bội thu thí sinh xác nhận nhập học, nhập học.